Is jouw app geschikt voor blinden & slechtzienden?

Vandaag de dag heeft bijna iedereen wel een smartphone. Even snel een WhatsApp-bericht versturen, een foto op Instagram uploaden of je agenda controleren op belangrijke afspraken. Een smartphone is simpel gezegd niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Ik zou in ieder geval niet meer zonder kunnen en willen. Maar jammer genoeg is het gebruik van een smartphone niet voor iedereen zo vanzelfsprekend. Hoe gaan mensen met een visuele beperking eigenlijk om met apps en het toenemende gebruik van smartphones?

Wanneer ben je blind of slechtziend?

Allereerst zal ik meer duidelijkheid scheppen over de termen blind en slechtziend. Op dit moment zijn er volgens Visio ruim 320.000 mensen slechtziend of blind in Nederland. Je bent slechtziend op het moment dat je een gezichtsvermogen van minder dan 30 procent hebt en blind wanneer deze minder dan 10 procent is. Dit betekent dat wanneer je slechtziend bent, je een object pas op een afstand van 30 meter kan zien, terwijl iemand met een normale gezichtsscherpte dit al kan op een afstand van 100 meter.

Volgens de Vereniging Bartiméus Sonneheerdt zal het aantal blinden en slechtzienden in Nederland door onder andere de vergrijzing en ziektes als diabetes alleen maar gaan stijgen. Hoe kan deze groep volwaardig meedraaien in onze maatschappij die steeds meer digitaal en visueel is ingesteld? In hoeverre is deze groep hierin ‘beperkt’? Om dit te achterhalen heb ik interviews gehouden met Albert Donker, coördinator SO Visio Amsterdam, app-ontwikkelaar Kilian Steenman en Leroy W. Daarnaast heb ik 18 enquêtes afgenomen bij mensen met een visuele beperking.

Hoe gebruiken blinden en slechtzienden social media?

In tegenstelling tot wat mensen verwachten, gebruiken veel mensen die blind of slechtziend zijn gewoon dagelijks Facebook, Twitter, LinkedIn en WhatsApp. Hoe spelen de leveranciers van software voor smartphones hierop in?

Apple

Apple loopt hierin voor op haar concurrenten. Ze hebben een VoiceOver in hun producten ingebouwd, die kan worden ingesteld in meer dan dertig verschillende talen. Het is een gebaren gestuurde schermlezer waarmee alle functies van iOS kunnen worden gebruikt. De VoiceOver kan met een paar eenvoudige bewegingen worden bediend. Hij wordt geactiveerd door drie keer op de homebutton te klikken. Als je je vinger over het scherm beweegt, vertelt de VoiceOver vervolgens wat er te zien is. Tik je een keer op bijvoorbeeld een app, dan hoor je wat deze doet. Wanneer je dubbel tikt, activeer je de app. Daarbij heeft Apple de iPhone zo gemaakt dat je er een draadloze bluetooth-brailleleesregel op aan kunt sluiten.

Android

Android heeft voor blinden en slechtzienden een vergelijkbare functie als VoiceOver ingebouwd, genaamd TalkBack. Maar er kan hier maar uit tien verschillende talen worden gekozen, waar Nederlands niet onder valt. Op deze manier probeert een Engelse vrouw Nederlandse teksten te lezen.

Ze zijn er wel mee bezig, zo hebben smartphones die gebruik maken van Android 5.0 Lollipop wel de optie voor Nederlands. Toen ik de Talkback-functie op mijn Samsung Galaxy S4 uitprobeerde, was het, frustratie verwekkend, bijna onmogelijk om naar beneden te scrollen waardoor mijn mobiel vastliep. Het is dan ook niet gek dat Alfred Donker, coördinator SO Visio Amsterdam, aangeeft dat hun leerlingen het beste kunnen omgaan met een iPhone. Dit komt volgens hem voornamelijk omdat deze gebruiksvriendelijker en praktischer is om mee om te gaan.

Behoeften

Een belangrijke behoefte van mensen met een visuele beperking zijn apps die hun leven vergemakkelijken. Zo bleek uit het onderzoek dat een groot deel van de mensen met een visuele beperking vinden dat ze te weinig op de hoogte worden gehouden van de ontwikkelingen op dit gebied, terwijl ze hier wel behoefte aan hebben.

Labels

Over het algemeen hebben apps een label met tekst over de inhoud van de app aan de iconen hangen. Deze labels kunnen VoiceOver of TalkBack lezen en uitspreken. Op deze manier kan je smartphone lezen en uitspreken dat de gebruiker op bijvoorbeeld de app van Facebook staat.

Als ontwikkelaars de guidelines zouden volgen, zouden de meeste apps al een stuk gebruiksvriendelijker zijn voor blinden en slechtzienden.

Jammer genoeg bevatten nog niet alle apps een label met tekst over de inhoud. Hierdoor krijgt de gebruiker, wanneer deze op de app staat, alleen de mededeling ‘knop’ of ‘afbeelding’ te horen. Volgens app-ontwikkelaar Kilian Steenman hebben alle besturingssystemen een aantal guidelines voor het toegankelijk maken van apps. Als ontwikkelaars deze guidelines zouden volgen, dan zouden de meeste apps al een stuk gebruiksvriendelijker zijn voor blinden en slechtzienden. Als oplossing voor het probleem dat de spraakbesturing de knoppen niet altijd goed kan lezen, gaf hij aan dat de optie TalkBack bij Android al standaard aanwezig is. Hierdoor hoeven ontwikkelaars slechts een regel tekst toe te voegen om deze bruikbaar te maken.

Openbaar vervoer

Tot slot bleek uit het onderzoek dat mensen met een visuele beperking graag meer apps zouden willen zien die zouden kunnen helpen met het openbaar vervoer. Ze willen niet meer afhankelijk zijn van hun begeleider. Een app die hen naar de juiste bushalte leidt, vertelt waar een pinautomaat staat of via spraak hen de weg wijst, zou hierin erg kunnen helpen.

Eenzaamheid

Uit cijfers van Visio blijkt dat er zo’n 2500 tot 3000 blinde- en slechtziende kinderen en jongeren op school zitten. Hiervan volgt driekwart het regulaire onderwijs. Uit het onderzoek van Mijnals (2011) is gebleken dat jongeren die regulier onderwijs hebben gevolgd meer zelfwaardering hebben, zich minder eenzaam voelen en een groter netwerk om zich heen hebben dan jongeren die speciaal onderwijs volgen.

Speciaal onderwijs

Maar hoe zit dit met jongeren die speciaal onderwijs volgen? Hoe ondervinden zij de sociale platformen zoals Twitter, Facebook en LinkedIn en voelen zij zich hierdoor geïsoleerd? Uit het interview van Leroy, blindgeboren, blijkt dat hij voornamelijk berichten stuurt door de letters die bij de cijfers horen uit zijn hoofd te leren. Hij gaf aan dat hij zich af en toe wel eenzaam voelt. Hij is niet in het bezit van een smartphone en daardoor veel afhankelijker dan anderen die wel gebruik maken van een smartphone.

Daarbij bleek uit het onderzoek dat mensen die speciaal onderwijs volgen/hebben gevolgd over het algemeen vinden dat hun vriendenkring te beperkt is, terwijl ze wel dagelijks op Facebook, Twitter en WhatsApp zitten. Alfred Donker geeft aan dat ze met hun leerlingen, op het speciaal onderwijs, wel praten over hoe ze zich voelen en hoe je het beste kunt omgaan met WhatsApp en social media. Hij denkt dat de kinderen hun vriendengroep te beperkt vinden, doordat de kinderen meestal op een school zitten die één uur rijden is van hun huis. Zo wordt het best lastig om speelafspraken te maken. Hij denkt dat dit misschien kan worden tegengegaan door een nieuwe app te ontwikkelen waar slechtzienden bij elkaar kunnen komen.

Ontwikkelingen apps

In bovenstaand filmpje is te zien hoe Tjarda Struik, voorlichter bij Koninklijke Visio Het Loo Erf, omgaat met haar beperking. Ze heeft een macula degeneratie, waardoor ze in het midden van haar oog niks meer ziet. Door de hulp van smartphones geven velen aan dat ze zich minder geïsoleerd voelen en veel meer zelf kunnen.

Jan van Erp, onderzoeker TNO, geeft aan dat touch displays steeds belangrijker worden. Zo zijn ze onder andere bezig om de trilfunctie van je smartphone uit te breiden naar sensoren op je huid. Deze functie wordt gekoppeld aan je telefoon of navigatiesysteem, waardoor deze beelden kan herkennen, en zo door middel van trillingen informatie aan de gebruiker kan geven. Ook heeft het bedrijf Dapper Vision een aantal tests uitgevoerd met blinden en Google Glass. Opvallend was dat blinden door middel van de bril objecten konden ontwijken.

Be My Eyes

Ik ben zelf ook op zoek gegaan naar bruikbare apps en kwam daarbij een interessante app tegen. Sinds 15 januari 2015 bestaat er een app genaamd Be My Eyes. Oprichter Hans Wiberg, die zelf ook visueel beperkt is, kwam met dit idee tijdens zijn werk bij de Danish Blind Society. Het viel hem op dat mensen die blind of slechtziend zijn, vaak met kleine alledaagse dingen hulp nodig hebben en er dan niet altijd een begeleider in de buurt is die hun hiermee kan helpen. De app maakt een videoverbinding tussen een blinde en/of slechtziende en een vrijwilliger. De vrijwilliger krijgt dan de vraag of hij tijd heeft om een vraag te beantwoorden. Dit zal bijvoorbeeld een vraag kunnen zijn hoe een nieuwe omgeving eruit ziet of wat de houdbaarheidsdatum van een pak melk is. De app is jammer genoeg alleen nog maar beschikbaar voor de iPhone en iPad.

Alfred Donker heeft deze app door twee van zijn leerlingen laten testen. Zij waren hier erg tevreden over, vooral omdat je je buurt niet meer hoeft lastig te vallen voor kleine dingen. Donker geeft echter aan dat hij bang is dat sommige dan juist in een sociaal isolement raken, doordat je niet meer even snel naar je buurman gaat voor hulp. Het is namelijk geen Facebook waar je een conversatie aan kunt gaan. Hij geeft aan dat dit zou kunnen worden opgelost door aan elke blinde/slechtziende tien vaste vrijwilligers te koppelen. Zo krijg je niet elke keer een wildvreemde aan de telefoon.

Witte stok

Door digitalisering is de tijd van een witte stok, begeleider of een blindengeleidehond voorbij. Er zijn steeds meer digitale apps en navigatiesystemen speciaal ontwikkeld om blinden en slechtzienden te helpen. Steeds meer app-ontwikkelaars houden rekening met de toegankelijk van hun apps, waardoor deze groep gemakkelijk gebruik kunnen maken van hun smartphone. Door de digitalisering voelen mensen met een visuele beperking zich juist minder buitengesloten en geïsoleerd dan diegene die wel goed kunnen zien. Apps zoals Be My Eyes kunnen ervoor zorgen dat ze nog minder afhankelijk worden en tegelijk sociaal verbonden zijn met de buitenwereld.