Toptaken over de top: een pleidooi voor hoop, geloof & liefde

Gruwelijk zijn ze. Gebouwen die gemaakt zijn om functioneel te zijn. Betonnen kantoorkolossen, galerijflats en staalbouw op anonieme industrieterreinen. Allemaal hetzelfde. Elk sprankje hoop, geloof en liefde ontbreekt. In de meeste gebouwen die ontworpen zijn volgens het devies vorm-volgt-functie, wil je niet werken of wonen. Daar zijn we het anno 2015 wel over eens.

Het hart verdwijnt

Waar architecten wijs geworden zijn, hebben wij webbouwers nog wat te leren. In de fysieke bouwwereld is puur functionalisme passé, maar in ons vak is het dé trend. Het is – met name bij de overheid – heel hip om websites radicaal functionalistisch te benaderen: de toptakenwebsite is een gewild item dit seizoen.

Ik vrees dat we doorslaan. Ik denk dat een radicale focus op functionaliteit geen recht doet aan overheidswebsites. Het hart verdwijnt eruit. Dat is jammer. En niet nodig.

Hoe het kwam

Vroeger deed iedereen maar wat. Een video met kersttoespraak van de burgemeester op de homepagina en lintjesknippende wethouders in sliders. Organisatiestructuur was niet zelden leidraad voor informatie-ordening: dat je een rijbewijs moest aanvragen bij de burgerlijke stand of grondwateronttrekking moest melden bij de afdeling plantoetsing van het waterschap, moest je als burger zelf maar bedenken. Een vraag over grofvuil heeft mij op de website van mijn woonplaats wel eens tot wanhoop gedreven.

Het idee om behoeften van bezoekers te achterhalen en websites daarop in te richten, kreeg steeds meer vorm. De Nederlandse toptakenmethode van Christiaan Lustig en collega’s is grondig en ijzersterk. Met onderzoek achterhalen zij waar bezoekers voor komen en zo benoemen ze de belangrijkste taken van de website. Deze toptaken plaatst men prominent op de website. Tilburg.nl is een beroemd voorbeeld.

Toptakenonderzoek wordt gedegen en soms wat meer met de Franse slag gedaan, maar het is een feit dat behoeften van bezoekers hoog op de agenda staan. Fantastisch natuurlijk; informatie over grofvuil vind ik tegenwoordig gewoon onder de knop ‘afval’ op mijn gemeentewebsite.

Toptakenrevolutie

Steeds meer gemeentes en ook andere overheden kiezen voor toptaken. Homepagina’s richt men in op behoeften van gebruikers, bekijk de sites van onderstaande gemeentes maar eens:

• Gemeente Lansingerland
• Gemeente Best
• Gemeente Loon op Zand
• Gemeente Simpelveld

Een bezoeker wil een paspoort aanvragen, een afspraak maken of iets melden. Snel en efficiënt wordt hij geholpen. De websites zijn functioneel. Zie de homepage van de Gemeente Loon op Zand:

De websites zijn niet mooi. Zo zijn ze ook niet bedoeld. Weliswaar zijn de huisstijlkleuren toegepast en kiest men hier en daar voor een icoon, maar het devies is ‘vorm-volgt-functie’. Beeldmateriaal is ondergeschikt: hier en daar een stockphoto of een sfeerbeeld in de background.

Goed design, maar toch

Vorig jaar lanceerde de Gemeente Vught een uitgesproken toptakenwebsite. De website is net zo radicaal als de website van de Engelse rijksoverheid www.gov.uk, helemaal in lijn met de inzichten van Paul Boag: “A successful website has to meet the needs of users.” Ook Vught heeft zich afgevraagd waarvoor haar bewoners de website gebruiken en deze daarop ingericht:

Naast een radicale toptakenkeuze heeft Vught voor een buitengewoon goed grafisch ontwerp gekozen. Het vakmanschap is tot in alle subtiele details voelbaar. “Na Tilburg eindelijk weer eens een mooi ontworpen toptakenwebsite!” vonden we hier bij op kantoor verheugd.

Nu wil echter het toeval dat ik wel eens in de gemeente Vught kom en weet dat het een pittoresk dorp is. Veel groen, monumenten en hockeyvelden. Mijn beleving van het dorp Vught en de website van Vught is een totaal andere. Niks van herkenning. Totaal geen verband tussen het ene en het andere.

Kind en badwater

Hoewel we blij zijn met meer aandacht voor bezoekers, vragen we ons wel af of we met die focus op functionaliteit niet doorgeschoten zijn. Hebben we met onze gebruikersgerichtheid niet kind met badwater weggegooid? Toptaken sluiten goed design en mooi beeldmateriaal niet uit, lijkt me.

Ik heb er geen onderzoek naar gedaan, maar ik vermoed dat gevoelsmatige herkenbaarheid niet iets is waar bezoekers voor komen, maar wel iets waar ze zich prettig bij voelen. Zoals een mooi gebouw prettiger werkt en woont dan een puur functioneel gebouw.

Meer hart

De websites van Tilburg en Vught zijn met liefde voor het grafische vak ontworpen. Aan die voorbeelden kun je zien dat goed ontwerp functionaliteit niet in de weg staat. Integendeel: heldere uitlijning, stevige fonts, inzet van witruimte en solide kleurgebruik dragen zonder meer bij aan gebruikersgemak én plezier. Het zou mooi zijn als andere toptakenwebsites ook in de zorgzame handen van bevlogen ontwerpers terecht zouden komen.

Daarnaast denk ik dat gebruik van fotomateriaal een toptakenwebsite helemaal niet hoeft te hinderen. Goed gekozen sfeerbeelden dragen bij aan thuisgevoel, organisatietrots en andere zaken van geloof, hoop en liefde. Plaats beeld gewoon evenwichtig op de pagina en niet – zoals bij veel toptakenwebsites – als excuus in de background.

En tenslotte is er niets mis met een beetje zendergeluid. Communicatie gaat immers over twee partijen. Een zender die zichzelf onzichtbaar maakt, is voor een ontvanger uiteindelijk niet meer hoorbaar.

Toptaken in topvorm

De discussie ‘vorm of functie’ bestaat al zo lang als we dingen maken. Iets wat gebruikt moet worden – een gebouw, theepot of website – moet in de eerste plaats gewoon goed gebruikt kunnen worden. Niks is zo irritant als een theepot die voor geen meter schenkt of een website waar je niet op kunt vinden wat je zoekt.

Echter, als het ding gewoon goed doet wat het moet doen, verhoogt schoonheid onmiddellijk de feestvreugde. Een mooie theepot is fijner dan zakelijke-dertien-in-een-dozijn-kantoor-kan. Een mooi huis woont prettiger dan de zoveelste rijtjeswoning. En een mooie toptakenwebsite is lekkerder dan een alleen-maar-functionele