De virtuele creditcrisis: echte problemen van een virtuele bank

Er is weer een bank in de problemen. Dit keer is het de online “Ebank” waarbij, na geruchten over een met geld van klanten gevluchte voorzitter van de raad van bestuur, een zogenaamde ‘run on the bank’ ontstond waarbij klanten hun geld wilden terughalen.  Voordat je je gaat af vragen hoe je dit hebt kunnen missen, de bancaire crisis is tenslotte zeer populair bij de media, het was deze keer niet een ‘echte bank’ maar een bank in de Eve Online, een 3D online wereld.

Eve Online is een Massively Multiplayer Online Role Playing Game (MMORPG) met als thema Science Fiction / Space-Age. Ik ga niet te veel op Eve Online in, het gaat me meer om virtuele banken en virtuele economieën die in Eve Online en andere werelden bestaan. Zo’n 300.000 mensen betalen per maand $15 dollar om intergalactische  ruimteschepen te besturen, producten te maken en verhandelen en allianties of bloederige veldslagen aan te gaan. Door langdurig taken uit te voeren, zoals het delven van grondstoffen of andere taken uit te voeren verdienen spelers credits om hun ruimteschepen te bouwen.

Zoals altijd geldt dat waar er handel is, er ruimte is voor partijen die een rol daarin kunnen spelen, zoals banken. Niet iedereen heeft zin om tijdenlang allerlei opdrachten uit te voeren om zo geld te verdienen voor een beter en sneller ruimteschip. Als je de valuta kunt kopen (op een ‘zwarte markt’)  kun je kopen wat je wilt en is het sneller leuk (voor sommige mensen).

In de virtuele omgeving van Eve Online is de Ebank opgericht om spelers te financieren met het aloude bancaire model: trek spaargeld aan en geef leningen uit. Geen ingewikkelde derivaten zoals Collateralized debt obligation (CDO), een vorm van asset backed securities die mede verantwoordelijk zijn voor de crisis waar we nu in zitten. Nee, gewoon de basis van Bankieren, spaargeld aantrekken en leningen uitgeven. Een eeuwenoud model van banken waarbij normaliter door de constante en beperkte stroom opnames (ten opzichte van het ingelegde geld) de bank niet in problemen komt.

In tegenstelling tot de echte crisis is wat er bij Ebank is gebeurd erg simpel. De CEO, een speler met de naam Ricdic is er gewoon met het geld vandoor gegaan. Ebank had, volgens goed ingelichte bronnen,  een vermogen van 8,9 biljoen (1 biljoen is 1,000,000,000,000) ISK, waarvan ongeveer 10% zou zijn verdwenen. Dit klinkt erg dramatisch maar 1 miljard ISK is ongeveer 35$ waard.  Hij verkocht deze onderhands verkocht op een zwarte markt. Dat de afkorting voor de valuta van Eve Online gelijk is aan de valutacode van IJsland is geen toeval, de maker CCP is een firma uit IJsland.  Het is trouwens niet de eerste keer dat zoiets voorkomt, in 2007 stond in Technology Review een soortgelijk verhaal over Ginkobank in Second Life.

Is Ebank een echte virtuele bank?

Nu noem ik Ebank een virtuele bank, maar als je kijkt hoe Ebank werkte binnen Eve dan is het woord Bank wel over dreven. De website van Ebank geeft een mooi inkijkje in hoe de Ebank werkt. Op de website staat een bericht van Hexxx, een van de mensen van de board of directors:

“There are a number of wildly inaccurate news stories floating around right now about EBANK. The most common one claims that EBANK had 8.9 Trillion ISK in deposits or that the Chairman committed the theft. Ricdic was the CEO, not the Chairman and at most, we’ve had 2.5 Trillion in deposits. Also, the Bank run has ended for the most part and we have not been forced to tap other lines of capital infusions. We are very well capitalized at the moment and withdraws are being processed within our 48 hour SLA.”

De board of directors bestaat verder nog uit characters met prachtige namen zoals: Amarr Citizen 155, Mr Horizontal en Anastasia Heron. Een van de problemen bij de Ebank is dat er geen toezichthouder is, behalve dan de makers van CCP. In de echte wereld zijn er diverse partijen die toezicht houden, zoals DNB en AFM. Wanneer je een banklicentie wilt hebben stelt DNB stricte eisen aan kapitaal en bestuur. De banken in de virtuele wereld worden niet gereguleerd en er is geen toezicht, geen Basel II accoord en de banken zijn zo betrouwbaar als de namen van de mensen die er achter zitten.

Virtuele werelden zijn echte business

Daarbij komt dat – alhoewel het om relatief weinig geld gaat als je het vergelijkt met het miljarden geweld van de wereldwijde bancaire crisis – er toch een behoorlijke hoeveelheid geld omgaat in dit soort werelden. Edward Casanova, een economie professor aan Indiana University, heeft er in 2001 een paper over geschreven: “Virtual Worlds: A First-Hand Account of Market and Society on the Cyberian Frontier” waarin hij een goede (zij het wel wat oudere) beschrijving geeft van de virtuele werelden. Toentertijd kreeg hij veel aandacht voor dit paper. Een schatting uit 2005 van hem is dat er jaarlijks 200 miljoen $ omgaat in dit soort virtuele werelden. Een website, GameUSD.com, houdt de wisselkoersen bij van virtuele valuta tegen de Amerikaanse dollar. Dit oudere artikel uit de Washington Post geeft een mooie opsomming van de business in de virtuele werelden.

Bancair toezicht in de virtuele wereld?

Zou jij geld geven aan een avatar in een virtuele wereld met een naam als DevilDemon, PinballWizzard, Thor of een andere fantasienaam? Volgens berichten gaat het om kleine bedragen per persoon, iets waardoor mensen het minder serieus nemen dan wanneer het om grote bedragen gaat.  De analogie met de echte wereld is dat dit soort ‘schandalen’ niet goed zijn voor de virtuele werelden die misschien wel of misschien niet gaan ingrijpen. Wat dat betreft is het interessant hoe deze situatie in Eve Online (en eventuele schandalen in de toekomst) worden opgelost. Gaan de virtuele werelden de kant op van de toezichtshouders in het belang van een werkend bancair systeem voor een virtuele wereld, of blijft de virtuele bancaire sector nog een cowboysector.

Voorlopig geeft het mij een goed gevoel dat de voorzitter van de raad van bestuur gewoon Gerrit Zalm heet, in plaats van DarkPinballWizzard of zo iets.