Heb jij straks nog werk? Pizzabakkers zijn de nieuwe postbodes

“Duizenden werknemers van de fastfoodketens leggen deze week in verschillende Amerikaanse steden het werk neer […] Volgens de Amerikaanse overheid verdienden werknemers bij fastfoodketens vorig jaar iets meer dan 9 dollar per uur. […] De werknemers eisen 15 dollar (11,32 euro) per uur.” Dit is afkomstig uit het artikel Fastfoodpersoneel VS staakt voor hoger loon dat deze week op de Nu.nl stond.

Volgens de eigenaren van deze ketens hebben de protesten geen enkele zin. Meerdere voorbeelden uit Japan en Europa hebben inmiddels duidelijk gemaakt welk lot deze arbeiders staat te wachten. Technologie heeft hen overbodig gemaakt. In de nabije toekomst nemen de robots hun werk over.

Het schoolvoorbeeld is de Japanse sushiketen Kura, waar efficiëntie vooropstaat. Afwezig zijn de traditionele chefkoks met hun nauwgezette aandacht voor detail. Hun plaats is ingenomen door robots die in zo hoog mogelijk tempo alle sushi-varianten bereiden. Ook afwezig zijn de obers: die zijn vervangen door transportbanden. Vanuit drie controlecentra houden externe managers toezicht op de 262 Kura-restaurants. Zodra er een gat valt op de lopende band, grijpen ze in.

Lights in the Tunnel

Martin Ford is de auteur van het boek Lights in the Tunnel (2009). Ford voorspelt dat mensen in de diensten- en kenniseconomie hun baan verliezen doordat hun werk wordt overgenomen door robots en kunstmatige intelligentie. In het artikel Could Fast Food Robots Steal McJobs concentreert Ford zich op de impact van deze technologieën voor de fastfoodsector. Martin Ford ziet de toekomst somber in. Hij ziet weinig alternatieven voor werknemers in de fastfoodsector. Ford verwacht dat het werk dat deze mensen anders zouden kunnen doen, ook ten prooi valt aan de machines:

“If jobs in the fast food industry start to disappear, or even if the rate of job growth slows significantly, the implications for the workers that depend on these jobs of last resort will be dire. There may be few other alternatives for workers at that skill level, especially since other low-wage retail jobs may be similarly threatened.”

Race Against the Machine

Het is een wedloop tegen de technologie. Eigenlijk is het al een gelopen race. Erik Brynjolfsson en Andrew McAfee maken in het boek  Race Against The Machine, How the Digital Revolution is Accelerating Innovation, Driving Productivity, and Irreversibly Transforming Employment and the Economy  (2011) het punt dat we op de rechterhelft van het schaakbord zijn beland.

Technologieën volgen elkaar nu zo snel op dat het voor mensen, bedrijven en maatschappij niet meer bij te houden is. Voortdurend vindt er een versnelde verandering van omstandigheden plaats die we simpelweg niet kunnen bijbenen. De auteurs spreken over de Great Decoupling tussen productiviteit en werkgelegenheid. We produceren steeds meer met minder mensen. We creëren nog wel nieuwe banen, maar niet genoeg. Sterker nog, ook de nieuwe banen worden steeds vaker ingenomen door robots en slimme algoritmes.

Het is Digital Darwinism zoals businessguru Brian Solis het zo mooi noemt. Of zoals Netscape-oprichter Marc Andreessen het zegt: Software is eating the world. Andreessen gaat zelfs een stapje verder. Hij beweert dat technologie de middenklasse vervaagt. In de toekomst zijn er slechts twee soorten banen. Of je doet werk dat een computer je opdraagt, of je geeft een computer instructies.

“The spread of computers and the Internet will put jobs in two categories: People who tell computers what to do, and people who are told by computers what to do.”

Als je denkt dat de technologische werkloosheid hier ophoudt, denk dan nog maar eens na. Technologische werkloosheid is structureel aan het worden, omdat onze technologie ons aan de maakkant en aan de kenniskant letterlijk en figuurlijk uit de markt prijst.

Wie heeft er straks nog werk?

Welk type banen gaan in de nabije toekomst op de schop? Allereerst de bovengenoemde banen in de fastfood-sector. Er valt simpelweg niet te concurreren met een robot die 6 perfecte hamburgers per minuut bakt. Maar ook de laatste banen in de agrarische sector vallen ten prooi aan de machines. En wat te denken van de bouwsector? Ook hier wordt het werk uit handen genomen door robots. De zelfrijdende auto van onder andere Google zet druk op de ketel. Zijn er straks nog wel bus-, taxi- of vrachtwagenchauffeurs? En wat te denken van autoschadeherstel-bedrijven als er geen ongelukken meer worden gemaakt? En wat betekent dit voor verzekeringsbedrijven?

Zelfs de artsen moeten vrezen voor hun baan. Technology will replace 80% of what doctors do. En bloedprikken door een doktersassistente? Ook hier een vette streep doorheen. En ook mensen in de creatieve sector moeten hun wenkbrauwen fronzen bij het zien van dit filmpje. Een algoritme is namelijk in staat om zelfstandig portrettekeningen te maken die niet onderdoen voor die van echte tekenaars.

Utopie of dystopie?

Hoe ziet onze toekomst eruit? Wie heeft er straks nog een baan? Wie heeft er straks nog een salaris? Liggen we straks allemaal op het strand te nippen aan een cocktail terwijl de machines het werk verrichten, of zijn we straks allemaal straatarm omdat we simpelweg overbodig zijn geworden?

Paul Krugman, Nobelprijswinnaar voor de Economie, zegt dat de economen technologische werkloosheid over het hoofd hebben gezien. Ze hebben het simpelweg niet voor mogelijk gehouden, maar ook bij hem beginnen de twijfels de kop op te steken. We kunnen er maar beter rekening mee houden! In wat voor een maatschappij leven we in toekomst? Utopie of dystopie? Vragen waar nu nog geen antwoorden op zijn. Maar wat denk jij? Kan jouw baan geautomatiseerd worden of niet? Heb jij straks nog werk?

Dit artikel maakt deel uit van een onderzoek naar Technologische Werkloosheid. Een verschijnsel waar in de Verenigde Staten sinds einde vorig jaar veel aandacht aan wordt besteed. In Nederland wordt hier niet of nauwelijks discussie over gevoerd.