De biologische en neurologische basis van storytelling

In aanloop naar het Mediapark Jaarcongres heb ik een goed gesprek met Matt Danzico van de BBC. Ooit werkte hij in Japan en gaf er les in Amerikaanse studies, totdat hij met een vriend terugkeerde naar New York en van daaruit voor Tokyo Shimbun en Discovery Channel ging werken. Later faciliteerde hij de website van BBC News in de VS. Drieënhalf jaar later gebruikt Danzico als reporter en videojournalist bij de BBC zijn onderzoekende lens voor de verhalen van de wereld. Samen met mij gaat hij terug naar de basis van storytelling.

Keynote in Hillywood

Via Skype krijg ik een rondleiding over de BBC entertainment-redactie, niet ver van de New York Times vandaan. Hier werkt Matt Danzico regelmatig, maar soms zit hij op een andere BBC-redactie aan de overkant van de straat of bij BBC in Washington. Achter zijn desk hangt een gekke afbeelding met een futuristische robot erop. Ik moet er hard om lachen en Danzico maakt er grapjes over. Hij heeft zin in zijn reis naar Nederland en in zijn keynote tijdens het jaarlijkse event in Hillywood.

Storytelling, biologie en neurologie

Danzico is geïnteresseerd in de wetenschap rondom storytelling, vooral in hoe een verhaal aankomt bij mensen en wat er met hen gebeurt nadat een verhaal verteld is. In de afgelopen jaren zocht hij naar meer informatie rondom dit onderwerp, omdat hij het een beetje vreemd vindt dat hij als journalist verhalen vertelt maar niet weet wat ermee gebeurt. Een beetje hetzelfde als een dokter die het lichaam niet kent. Het gaat om de stap vóórdat mensen hun oordeel vellen over het verhaal. Vanuit biologisch en neurologisch perspectief zijn er steeds meer baanbrekende onderzoeksresultaten te vinden. Tot voor kort werden die nog niet veelvoudig besproken.

Evelina Fedorenko, onder andere werkzaam bij MIT, onderzocht de plekken in de hersenen die met taalverwerking te maken hebben. Volgens haar vertellen we onszelf doorlopend verhalen. Eén derde van de dag besteden we aan dagdromen en ‘self-narratives’. Dat is toch wel ongeveer de helft van de tijd dat wij wakker zijn op een dag, oftewel zo’n acht uur. Een ander onderzoek dat door Harvard wordt uitgevoerd, heeft het over 47% van de dag.

Controversieel onderzoeksresultaat

Jorgen Hansen, onder andere werkzaam bij Princeton University, toont aan dat op het moment dat informatie wordt gegeven, bepaalde delen in de hersenen ‘aan’ gaan en dus actief zijn. Bij de informatietransactie worden dezelfde neurologische patronen ontdekt bij de mensen die het verhaal vertellen én ontvangen. Exact dezelfde delen in de hersenen van de zenders en ontvangers worden actief. Het klinkt vanzelfsprekend en toch is dat niet helemaal het geval. Wanneer het aankomt op de hersenen, is zo’n onderzoeksresultaat nog behoorlijk controversieel.

In Amerika gaan mensen vaak naar cafés of bars om naar storytellers op het podium te luisteren, vergelijkbaar aan stand-up-comedians maar dan niet perse humoristisch. MRI-scans bij dat soort optredens tonen aan dat de doorbloeding bij het publiek op dezelfde manier gebeurt en ook hier weer, dat dezelfde delen in het hoofd actief worden. Tot voor kort dachten wij dat alleen het Tan-gedeelte te maken heeft met taal, maar nu blijkt dat taal in verschillende delen van de hersenen wordt verwerkt.

Fedorenko maakt duidelijk dat mensen bij storytelling dezelfde ervaring delen, in de zin dat de ervaring van de zender hetzelfde is als de ervaring van de ontvanger. De ontvanger kan hetzelfde voelen als de zender. Matt Danzico vertelt dat hij eens in de bioscoopzaal zat te kijken naar hoe James Bond over de treinwagons zat te rennen en dat Danzico dezelfde fysieke adrenaline en vermoeidheid voelde als Bond in de film uitbeeldde. Even denk ik aan alle personages die ik ben geweest. In de overgrote meerderheid ben ik geen toeschouwer als ik bezig ben met een verhaal. Ik word de persoon of personen in kwestie en Dina-Perla verdwijnt.

Visuals en rijke geluiden

De inzichten rondom storytelling, taal, communicatie en programmering gebruikt Danzico wanneer hij zijn korte documentaires van vijf minuten maakt. De eerste seconden van een audio- of videofragment zijn essentieel om aandacht te krijgen. Visuals en rijke geluiden doen ertoe. Daarom is Danzico nog eens extra voorstander van kwalitatief apparatuur zodat de details luid en duidelijk of nauwkeurig in beeld worden weergegeven. Ik denk aan een voorbeeld van The Guardian van niet al te lang geleden waar ik bijzonder van genoot. Gischmo, de kat bij DP Media, zegt Danzico even gedag en komt op het Skype-schermpje terecht.

Details zoals het schattigheidsgehalte van honden en katten doen het erg goed, grapt Danzico. Hij is zelf erg blij is met zijn hond Penny, vooral wanneer hij terugkomt van een lange dag wereldproblematiek uitbeelden.

Geluk bij de BBC

Op de BBC-redactie waar Matt Danzico nu zit, kunnen zo’n driehonderd collega’s tegelijkertijd aan het werk. Danzico rapporteert aan BBC World in Londen. Hij kijkt tevreden op de afgelopen jaren terug. Zijn tijd als producer bij Discovery Channel was een mooi avontuur. Hij zette twee non-profit bedrijven op die niet zo’n commercieel succes waren en daar leerde hij van. Danzico had nooit de wens om de journalistiek in te gaan. Hij ziet wel de overeenkomsten tussen zijn onderwijsklus in Japan en wat hij vandaag de dag doet. In feite is hij sinds Japan niet opgehouden met uitleggen.

Matt Danzico beseft maar al te goed wat voor geluk hij heeft bij de BBC. De BBC wordt met uitzondering van Amerika, voornamelijk gefinancierd door belastinggelden. In de VS zijn er advertenties op het online platform te vinden die voor inkomsten zorgen. Dat betekent dat de BBC één van de krachtigste instituten is met de minste zorgen. Paywalls is geen stap waar ze noodgedwongen aan denken.

Niet op zoek naar één oplossing

Zijn paywalls de oplossing om de journalistiek te redden, vraag ik gechargeerd. Danzico vindt het in vele gevallen een goede oplossing maar geen duurzame. Hij kan betaalmuren waarderen, maar denkt dat het eerlijk is om toe te geven dat we geen wereldwijde allesbepalende oplossing te pakken hebben. Het probleem is dat we met z’n allen op zoek gaan naar één oplossing. We kunnen beter op een ondernemende wijze op zoek gaan naar inkomsten uit meerdere bronnen.

Journalistiek = geven van informatie

Danzico ziet de definitie van journalistiek steeds verbreden. Vele academici zijn het niet met elkaar eens over wat journalistiek vandaag de dag nou betekent. Hij ziet het als het geven van informatie of dat nou via de gestandaardiseerde pers gebeurt of via de overvloed aan sociale medianetwerken, dat maakt niet uit. Zelf gebruikt hij veel tag- en deelopties, geomapping en fotonetwerken voor het vergaren van nieuws.

Langst aanvoelende jaar allertijden

Niet lang geleden hield Matt Danzico zich bezig met een project op het gebied van tijdbeleving. Een mooie viral via TED volgde. Het komt erop neer dat als een mens steeds vernieuwende ervaringen opdoet, het aanvoelt alsof hij of zij langer leeft. Danzico is de uitdaging met zichzelf aangegaan; hij wil het langst aanvoelende jaar van de wereldbevolking proberen te behalen. Hij denkt dat als wij met z’n allen steeds weer nieuwe, mooie en uitzonderlijke zaken in ons leven ervaren, de wereld een fijne en vrolijke boel wordt. Daarnaast heeft hij natuurlijk meer concurrentie nodig. Dat is duidelijk, zeg ik lachend.

Hij wil toch even afsluiten met een vraag aan mij. Vertel ik mijn verhaal goed voor het Mediapark Jaarcongres? Zo’n vraag siert een mens. BBC of niet, ik vind dat de vraag iets over jezelf zegt. Maar laten we wel wezen, uiteindelijk is Matt Danzico van de BBC en dat verkoopt. Altijd.