Systeembanken, Systeemkranten?

In de Volkskrant van zaterdag 31 januari verwijst columnist Bert Wagendorp naar een radio-interview van Tros Kamerbreed, 3 januari jongstleden. De geïnterviewde was Navo-secretaris Jaap de Hoop Scheffer. Trots als een pauw vertelt Jaap in het radio-interview over zijn uitstekende relatie met de Amerikaanse ex-president Bush.

Hoe Bush Jaap en zijn echtgenote uitgenodigd had op het buitenverblijf in Texas, op de ranch. Dat ze een mountainbiketocht hadden gemaakt op het uitgebreide terrein, en het bijzondere was dat de gastvrije Laura en George precies iedere boom en iedere plant konden benoemen. “Het zijn enorme kenners van de natuur”, weet Jaap ons te vertellen. En over het feit dat Bush de boeken in zal gaan als een van de minst populaire en meest klungelende president van de hele geschiedenis is hij ook duidelijk: “Ik denk dat historici over een aantal jaren positiever over Bush zullen oordelen dan al zijn critici nu geneigd zijn te doen.”

Hij is mild, misschien ook omdat hij – met zijn echtgenote – afscheid mocht nemen van het echtpaar Bush, in het Witte Huis. In de Oval Office. En daarna werden ze uitgenodigd om een nachtje te blijven logeren, in de Lincoln Bedroom. Het was een bijzondere ervaring. En op de heikele vraag van de interviewer of Jaap zijn benoeming bij de Navo misschien te danken had gehad aan het feit dat Nederland – anders dan Duitsland en Frankrijk – de Amerikanen steunde in hun plannen om Irak binnen te vallen was Jaap duidelijk. Letterlijk: “Het antwoord op uw vraag is een ongeclausuleerd en ongekwalificeerd (sic) Nee”. Het was allemaal de schuld van die duivelse columnisten in Nederland. Eentje had het gesuggereerd, daarna had iedereen het overgeschreven en vervolgens was het verzinsel zijn eigen leven gaan leiden. Maar zou Secretary of State Richard Armitage – die aanvankelijk zei dat de Nederlandse steun wel degelijk een rol had gespeeld en dat deze week opeens herriep – ook Nederlandse columnisten lezen, zo vraagt Wagendorp zich in de Volkskrant af.

Het is klein leed. Een leugentje om bestwil, of niet. De een zegt dit, de ander dat, en niemand weet wie er gelijk heeft. Dat Bush een eik van een iep kan onderscheiden wil er nog wel in, of een sequioa van een berk. Met Iran en Irak had hij meer moeite, dat zijn dan ook geen bomen.

Maar het punt is het volgende: stel dat we nu oprechte twijfels hebben aan iemands vermogen om een situatie – die er wel degelijk toe doet – te beoordelen, om de waarde van een uitspraak te duiden, hebben we dan niet de plicht om er met een aantal mensen naar te kijken? Om hoor en wederhoor toe te passen? Is dat niet precies de taak van de betere journalistiek? En om het nog groter te vragen: wat gebeurt er met onze democratie als kwaliteitskranten ophouden te bestaan? In hoeverre is kritische meningsvorming voorwaarde voor het bestaan van een moderne samenleving? Zou er dan ooit een Irak-onderzoek zijn gekomen, parlementair of niet? In de New York Times van 28 januari (News you can endow) stellen de auteurs dat je beter kranten zonder een regering kunt hebben dan een regering zonder kranten. Het fundament onder een regering is het recht op meningsvorming van haar onderdanen, in hun zoektocht naar de onverhandelbare waarheid.

Stel nu dat echt alle grotere kranten ten onder gaan in deze barre tijden. Abonnees én adverteerders glijden langzaam van het plateau der betaalwilligen af. We eindigen met een regering zonder krant. De kredietcrisis mergelde alles uit, zelfs ons recht op een gestutte mening.

Rest de vraag: als er systeembanken bestaan, is het dan niet ook zo dat er systeemkranten bestaan? Bos reserveert twintig miljard euro om de banken in de lucht te houden. Met een paar procent rente van dat bedrag kunnen Telegraaf, Volkskrant, NRC, Trouw, AD en FD moeiteloos vooruit. Zodat de systeemkranten over het bestaansrecht van de systeembanken kunnen schrijven. En of Jaap nu wel of niet jokte. Ongekwalificeerd.

Deze column is eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.