Werkconferentie Overheid 2.0: veel inspiratie, weinig interactie

Donderdag 4 december kwamen een paar honderd ambtenaren en internetprofessionals af op de eerste Overheid 2.0 conferentie. Volgens de organisatie is Overheid 2.0 “de belofte van web 2.0: een moderne overheid die op een slimme manier gebruik maakt van innovatieve internettoepassingen, om sociale dynamiek op te zoeken en interactie aan te gaan binnen haar eigen organisatie, met burgers, bedrijven en andere betrokkenen.” Dit leverde een interessante conferentie op met veel aandacht voor innovatieve en sociale Overheid 2.0 initiatieven. Het verslag van de outsider.

2-0 achter
Sander Dullaart (Favela Fabric) opende de dag met de stelling: “Als je als organisatie nu begint aan Web 2.0, sta je al 2-0 achter”. De doelgroep doet ‘het’ immers al jaren, maar is van de overheid geen serieuze interactie gewend.

Als je wilt gaan co-creëren, moet je:

• eerst überhaupt een dialoog tot stand brengen. En om dat te kunnen, moet je
• zorgen en duidelijk maken dat het mensen wat oplevert. Mensen moeten er de voordelen van inzien, voordat ze zullen willen meedoen. Vervolgens begin je met
• lead users committeren. Zij zijn de aanjagers. En als alles goed gaat, kun je hopelijk
• co-creëren met de crowd.

Dullaart is zelf betrokken bij het projct Achter de Duinen, het co-creatie platform voor ambtenaren van de gemeente Den Haag. Een van de sterke punten van dit initiatief is de transparantie van de resultaten. Heel duidelijk wordt aangegeven welke ideeën geselecteerd zijn, hoe het selectieproces werkt en wie er in de innovatiecommissie zitten.

Ten slotte gaf Dullaart (dank aan zijn ervaring bij Endemol) nog de volgende tip: Blijf niet steken op tekst en plaatjes. Biedt content in multimedia aan en houd rekening met een korte spanningsboog, dus maak filmpjes van 2-3 minuten.

Grondbeginselen overheid
Staatssecretaris Bijleveld-Schouten (BZK) benadrukte dat de overheid heel bewust moet omgaan met Web 2.0. Als zij hierin stappen onderneemt, zal zij zich moeten houden aan een aantal grondbeginselen dat bij een overheid hoort:

• Democratie: de overheid is er voor iedereen en moet dus in alle facetten toegankelijk zijn voor iedereen, dus mag niemand uitsluiten.
• Rechtsgelijkheid: mensen die participeren mogen niet meer rechten krijgen dan mensen die niet kunnen of willen participeren.
• Integriteit en transparantie, dit spreekt voor zich.

eParticipatie Awards
De eParticipatie Award werd dit jaar voor het eerst uitgereikt. De award is bedoeld om “geslaagde initiatieven op het gebied van eParticipatie in het zonnetje te zetten en om als inspiratie te dienen voor anderen”.

In de categorie Overheid won RotterdamIdee het van Burgernet, Ikgaverder.nl, Gemeente Voorst en Watstemtmijnraad.nl, omdat “het burgers de mogelijkheid biedt mee te beslissen over verbeteringen in hun gemeente. Daarvan is op ruime schaal gebruik gemaakt en andere gemeenten kunnen deze aanpak eenvoudig overnemen.” (bron: juryrapport)

In de categorie Samenleving won Buurtlink, omdat het een kant-en-klaar pakket biedt voor het inrichten van een eigen buurtwebsite. Het maakt gebruik van vele bestaande functies en door de indeling op postcode kunnen burgers elkaar gemakkelijk vinden. De andere genomineerden waren Berekenuwrecht.nl, Geluidsnet, Lombox.nl en Octopusplan.nl.

Brainstormen?
Na de eerste twee plenaire keynotes, was het tijd om de handen uit de mouwen te steken. Het was tenslotte een werkconferentie. De conferentiedeelnemers gingen in groepjes van twaalf uiteen om zich de rest van de conferentiedag te buigen over één specifiek Overheid 2.0 vraagstuk. Deze vraagstukken waren verdeeld over de thema’s Dienstverlening, Democratie, Ambtenaar 2.0 en Handhaving & toezicht. Ieder thema volgde een eigen programma, met sessies van 40 minuten.

Ikzelf had me aangemeld voor thema Dienstverlening, vraagstuk: “Welke overheidsdiensten lenen zich het beste om in de vorm van een widget beschikbaar te stellen?” Ons programma begon direct met een brainstormsessie over ons vraagstuk. Nou ja, direct? Eerst kregen we een half uur (!) uitleg over het hoe en waarom van brainstormen, inclusief oefeningetjes waar geen einde aan kwam. Na de enthousiaste brainstormleidster – die nog uren had willen doorpraten – te hebben onderbroken, mochten we gelukkig nog 5 minuten brainstormen. Helaas komen die eerste minuten altijd eerst de meest voor de hand liggende ideeën aan bod, dus enigszins teleurgesteld in de opbrengst verliet ik de brainstorm.

Wat we niet wisten, was dat dit meteen zo ongeveer de laatste 5 minuten waren waar we als groep de handen uit de mouwen konden steken. De overige sessies waren namelijk allemaal presentaties, met aan het einde net genoeg tijd voor een vraag of twee. Hierdoor kwam het aspect ‘werk’ in werkconferentie jammer genoeg niet uit de verf. Gelukkig waren de presentaties voor het thema Dienstverlening op zich erg inspirerend en gaven zij een goed beeld van belangrijke Web 2.0 innovaties binnen de overheid.

De Geo-revolutie
De eerste twee presentaties waren case studies op het gebied van geo-informatie: Vergunningenkaart.nl en GemGids.

Matthias Snoei (SWIS) presenteerde Vergunningenkaart.nl. Hij begon met zijn definitie van een transparante overheid: “In samenhang, beschikbaar en vindbaar”. Overheid 2.0 gaat wat hem betreft – en dat ben ik met hem eens – veel over informatie die het individu relevant vindt. Dan hebben we het in de eerste plaats over mijn persoon, mijn situatie, mijn huis, mijn straat, mijn buurt en mijn stad. Daar zit denk ik ook een groot deel van de motivatie van de burger om te participeren: meepraten of zelfs meebeslissen over dingen die hem persoonlijk raken. Voorbeelden: kapvergunningen, huizenprijzen, wegomleidingen, bestemmingsplannen en criminaliteit in mijn straat/buurt/stad.

In 2006 vond de zogenaamde Geo-revolutie plaats, geleid door Google Maps/Earth en Microsoft Virtual Earth. Met een van deze systemen, een (gratis) geo-codeerservice en geo-gerelateerde gegevens kun je al aan de slag. Aanjagers van deze revolutie zijn mobiel breedbandinternet en GPS in auto, mobiel en camera. De mogelijkheden zijn eindeloos.

Gemeente Leiden heeft nu een mooie Google Maps stadsplattegrond op haar site staan, waarop ze de complete gemeentegids (scholen, horeca, cultuur, enz.) ontsluit. Dat lijkt gemakkelijk en vanzelfsprekend, maar de praktijk is anders:

• Op gemeentelijk niveau wordt nauwelijks transparant informatie ontsloten;
• De gemeentegids informatie is geen eigendom van de gemeente zelf, maar is uitbesteed aan derden;
• Veel systemen die op elkaar moeten aansluiten betekent ook veel beheervraagstukken.

Vergunningenkaart.nl toont actuele gemeentelijke vergunningaanvragen (bv. bouw- of kapvergunning), wederom op Google Maps. Hiervoor wordt veel gebruik gemaakt van scraping. Helaas zijn vooral de grote gemeenten nog afwezig op vergunningenkaart.nl. Aan de andere kant kun je je afvragen of het niet veel logischer is dat deze informatie te vinden is op juist de gemeentelijke sites zelf. Dat is het sterke aan de plattegrond op Leiden.nl: de gemeente is voor mij als inwoner mijn primaire loket voor informatie. Hoe meer specialistische websites erbij komen, hoe meer ik door de bomen het bos niet meer zie. Zie ook de vergelijkbare kritiek op Marketingfacts.

GemGids (gepresenteerd door Holger Peters) gaat een stapje verder dan Leiden en de Vergunningenkaart. Voor de gemeente Voorst combineert GemGids o.a. adressen, vergunningen, meldingen en foto’s in een geografische presentatieschil. Bovendien kunnen inwoners met DigiD inloggen en meldingen of verhuizingen doorgeven, uittreksels aanvragen en het (WOZ) taxatieverslag van hun woning zien. GemGids werkt niet met scraping, maar met brondata.

Voorwaarden om dit soort producten te realiseren, zijn:

• Organiseren en samenwerken in nieuwe vormen;
• Open data (basisregistraties) in een open standaard;
• Open source software.

Matthias Snoei eindigde met twee stellingen:

• “Start eens een webservice in plaats van een website.”
• “Alle informatie met een datum en locatie” dient ‘drempelvrij’ beschikbaar te zijn. En dan niet zozeer in de zin van ‘voor mensen met een functiebeperking’, maar voor mashup-doeleinden (dus XML e.d.). Waarom zijn er geen webrichtlijnen voor open informatieuitwisseling?”

Politie 2.0
Frank Smilda van de politie Utrecht liet zien wat er op dit moment allemaal al gebeurt op het vlak van opsporing. Smilda is werkzaam als projectleider programma versterking opsporing en houdt zich voor 50% van zijn tijd bezig met innovatieve Web 2.0 toepassingen bij de politie.

Smilda: “Met de opkomst van weblogs in Nederland ontstaan er ook weblogs die zich bezig houden met kapitale delicten. Met name de weblog van Maurice de Hond en de website geenonschuldigenvast.nl laten zien dat burgers optimaal gebruik maken van het internet en zich bezig houden met een van de kerntaken van de politie: opsporing. In 2006 is de divisie recherche in Utrecht gestart met het analyseren van een aantal weblogs die zich richten op kapitale delicten. Dit heeft in Utrecht geleid tot een eerste eigen weblogexperiment waarbij burgers worden uitgenodigd mee te rechercheren op de site politieonderzoeken.nl.”

“Op geenonschuldigenvast.nl beschrijft een groep burgerrechercheurs de mistanden die zijn gemaakt in de Deventer moordzaak. Volgens deze burgerrechercheurs staat het dossier vol met missers, die veroorzaakt zijn door slecht onderzoek, gebrek aan professionaliteit, tunnelvisie, scoringsdrift, wens om fouten te verbergen en gebrek aan integriteit. Op deze website zijn voorbeelden te vinden van onzorgvuldig politiewerk die goed zijn beschreven en uitgebreid gedocumenteerd. Dankzij deze website kunnen gebruikers steeds makkelijker inhoud delen, bewerken en creëren.” (bron: franksmilda.nl)

Maurice de Hond stelt: “Een grote groep mensen ziet meer dan één officier.” Hij heeft de resultaten verzameld op zijn weblog gebundeld in het boek “Oordeel zelf” en dit boek vervolgens aangeboden aan diverse belangrijke influencials.

Andere weblogs over een kapitale zaak zijn luciadeb.nl, louisseveke.nl en mariannevaatstra.nl. Ook GeenStijl doet graag een duit in het zakje. En wat dacht je van www.inbrekergezocht.nl, een initiatief van enkele ondernemers uit de beveiligingsbranche. En burgers zien over het algemeen een crimescene eerder dan de politie. Geen wonder dus dat je op voldoende foto’s van crimescenes op Flickr tegenkomt.

Initiatieven van de politie zelf zijn politieonderzoeken.nl, misdaadkaart.nl, overvallersgezocht.nl, onzewijkveilig.nu en pit.tv. De politie in Utrecht tagt haar favorieten op delicious. En de wijkagenten zijn steeds meer actief op buurtlink.nl.

7 Web 2.0 vragen
Robert Gaal (Wakoopa) gaf zijn publiek 7 vragen mee die centraal staan in Web 2.0 initiatieven:

1. Kan ik het delen?
2. Hoe speel ik ermee?
3. Wat moet ik ermee doen?
4. Hoe blijf ik op de hoogte?
5. Kan ik me erop vestigen? Als je ervoor zorgt dat anderen op jouw platform geld kunnen verdienen, verdien jij er ook aan. Kijk naar Facebook en LinkedIn.
6. Wat doet het goed? 37Signals is succesvol omdat hun applicaties precies doen wat ze moeten doen, voor een specifieke doelgroep.
7. Wat doet het niet? Focus is belangrijk. Het succes van Twitter en Fotolog is juist de beperking die gebruikers meekrijgen. “Beperking maakt creatief”, aldus Gaal.

7 Lessen van Overheid 1.7

1. Trek je lange tenen in
2. Wees een mens, niet je functie
3. Niet modereren, maar participeren
4. Experimenteren? Tsk. Doe gewoon je werk goed
5. Verwaarloos je vrienden niet
6. Ga die volle kroeg in; open niet zelf een lege
7. Do what you do best, link to the rest

De posters…

De overheid maakt het mogelijk
Een interessant idee dat bij de stands gepresenteerd werd, was “De overheid maakt het mogelijk“. Deze projectgroep signaleert dat subsidies, toeslagen en ontheffingen vaak lang niet iedereen bereiken die er recht op heeft. Hun idee is “Web 2.0 voorzieningen te koppelen aan basisregistraties (BSN, GBA, RDW, etc …) en de databases van uitvoeringsinstanties, om zo burgers proactief te kunnen wijzen op de regelingen waar ze recht op hebben. Er is in de gecombineerde gegevensbronnen voldoende bekend om mensen persoonlijk of per doelgroep te benaderen via het internet. De Persoonlijke Internetpagina (PIP) kan daarbij als gepersonaliseerde toegang dienen met gebruikmaking van DigID als beveiliging.”

Tot slot
Terug in de plenaire zaal deed een panel nog enkele interessante uitspraken:

• “Een risico van ons stelsel is dat de Tweede Kamer uiteindelijk bepaalt. Politici zijn wel gevoelig voor meningen in de samenleving, maar zij hebben ook hun eigen standpunten en expertise.”
• “Mensen kunnen teleurgesteld raken als de overheid niet terug-reageert.”
• “Niet verplichten maar verleiden.”
• “We zijn nu aan het kijken hoe we meer mensen kunnen betrekken, maar meteen is er iemand die als bezwaar noemt dat niet iedereen hieraan kan deelnemen.”
• “Zijn de mensen van ‘Ambtenaar 2.0’ al naar huis?”

De resultaten van de werkconferentie zijn overigens verzameld in de Wiki Overheid 2.0. En er zijn boeken uitgedeeld, zoals “Local democracy in the multi media age” door evoice (PDF, 5 MB) en “Ambtenaar 2.0” door Davied van Berlo.

Zie ook het verslag van de outsiders Anja Feijen en Davied van Berlo (van Ambtenaar 2.0): Werkconferentie Overheid 2.0: een druk programma.

Ferry den Dopper is informatiearchitect en online communicatie adviseur bij fullservice internet bureau Tam Tam.