Digitale toegankelijkheid wordt big business [4 trends voor 2020]

‘You are privileged. Just reading this sentence makes you part of the 85% of the world population that is literate, the 20% that understands English, and the 40% that has access to the internet.‘ Zo begint designer Ruben Pater ‘The Politics of Design’ (2016). En zo zou ik hier ook kunnen beginnen. Wat een voorrecht dat jij nu dit artikel op Frankwatching kunt lezen! Maar toegang tot informatie en digitale toegankelijkheid zouden geen voorrecht moeten zijn.

Toch is de digitale wereld nog lang niet toegankelijk voor iedereen. Heb je weleens geprobeerd met een oud mobieltje of een wat oudere computer een website van een hippe culturele instelling te bezoeken? Of stel je, als je geen visuele beperking hebt, eens voor dat je niet goed kunt zien en geconfronteerd wordt met een CAPTCHA of andere pop-up.

Te vaak wordt er bij het ontwerpen van onze digitale (en analoge) wereld nog uitgegaan van een gemiddelde gebruiker. En die is meestal: wit, mannelijk, heteroseksueel, redelijk hoog opgeleid, met een minstens modaal inkomen en zonder fysieke of geestelijke beperkingen. Maar de gemiddelde gebruiker bestaat niet. En elke norm, elk gemiddelde, sluit mensen uit.

De wereld bestaat uit 7,53 miljard afwijkingen op de norm. Ja, ook jij bent er één.

Gelukkig zien we veel positieve trends op het gebied van digitale toegankelijkheid en inclusiviteit. In Nederland is het verboden om onderscheid te maken tussen mensen met en zonder een beperking bij het aanbieden van goederen en diensten. En daar vallen websites ook onder. Digitale toegankelijkheid is daarom sinds 2018 wettelijk verplicht voor de (semi-)overheid.

In dit artikel zet ik de positieve trends, op het gebied van digitale inclusie, voor je op een rij.

• 1. Spraakbesturing (voice recognition) wordt standaard
• 2. Er vindt meer handhaving plaats (in de Verenigde Staten)
• 3. Inclusie en toegankelijkheid worden big business!
• 4. Er vindt meer relevante samenwerking plaats

1. Spraakbesturing (voice recognition) wordt standaard

‘Hé Siri, wil je met me trouwen?’ Spraakbesturings-features en IVA’s (Intelligent Virtual Assistants) zijn misschien niet het eerste waar je aan denkt bij digitale toegankelijkheid. Maar Siri en Alexa zijn er niet alleen om semi-grappige dingen tegen te zeggen of om Google Maps te openen als je handschoenen aan hebt. De ontwikkeling van de voice-techniek is een enorm belangrijk onderdeel van het toegankelijk maken van de digitale wereld. Met de nieuwe voice-ontwikkelingen is straks een relatief kostbare Dragon NaturallySpeaking licentie misschien wel niet meer nodig!

Wie tijdelijk of permanent fysiek niet in staat is om gebruik te maken van een muis, toetsenbord of smartphone, kan hierdoor steeds eenvoudiger zijn of haar computer en mobiele apparaten besturen. Of het nu gaat om het dicteren van tekst voor een e-mail of surfen over het web, spraakbesturing en voice-AI maakt het mogelijk.

Voice control

Inmiddels heeft al meer dan 20 procent van de huishoudens in het Verenigd Koninkrijk een smart speaker en in Ierland en Duitsland al bijna 10 procent. In Nederland gaat het al om een half miljoen mensen. Onderzoeksbureau ComScore voorspelde dat in 2020 de helft van alle zoekopdrachten met voice zal worden uitgevoerd. Nu al gebruikt 41 procent van alle volwassenen minstens een keer per dag een spraakbesturingsfeature. Er wordt zelfs beweerd dat Voice-AI-systemen in tien jaar tijd de plaats van de smartphone zullen innemen. Dit is allemaal goed nieuws als het gaat om digitale toegankelijkheid, want hoe meer mensen gebruikmaken van deze systemen, des te slimmer en dus bruikbaarder ze worden.

Vind je dit het allemaal nog een beetje lastig te plaatsen? In de onderstaande video (met audio descriptions) zie je hoe voicecontrol-besturing van Apple de digitale (en bijgevolg ook de analoge) wereld toegankelijker maakt voor disability advocate Ian McKay.

2. Er vindt meer handhaving plaats (in de Verenigde Staten)

‘Laws without enforcement are just good advice’, schijnt Abraham Lincoln gezegd te hebben. Gelukkig vindt er (in de Verenigde staten) steeds meer handhaving plaats, waardoor digitale inclusie en toegankelijkheid steeds beter worden gewaarborgd. Is je website niet toegankelijk? Dan kun je voor de rechter gesleept worden. Het overkwam zelfs zanger Pharell Wiliams.

Deze trend stond vorig jaar al in de trendoverzichten, maar wil ik hier toch ook graag noemen. Want niet alleen zet deze trend door, ook kunnen we er in Nederland wat van leren.

Op dit gebied blijven we namelijk achter. Dat komt misschien omdat er in Nederland, zelfs vanuit semi-overheidsklanten, bijna geen actieve vraag is naar het laten voldoen van hun digitale omgevingen aan toegankelijkheidseisen. Over de verplichtingen vanuit Nederlandse wetgeving schreef mijn collega Martijn Gastkemper dit artikel. Dit soort content zou eigenlijk verplicht leesvoer moeten zijn voor webbouwers en techneuten.

Verplichting voor (semi-)overheid

Zoals ik al zei is het in Nederland voor de (semi-)overheid al jarenlang verplicht om websites toegankelijk te maken. Dit is vastgelegd in het ‘pas toe of leg uit’-beleid. In 2018 is deze verplichting overgegaan in een wettelijke verplichting: het Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid. Vanaf 23 september 2019 moet alle informatie op nieuwe websites en apps voor iedereen toegankelijk zijn. In 2020 geldt dit ook voor ook voor bestaande websites. En in juni 2021 ook voor alle bestaande apps.

Meer dan een kwart van alle Nederlanders heeft een beperking. Als je (semi-) overheidsinstelling voor hen digitaal niet toegankelijk is, heeft dat dus impact op enorm veel mensen. Reden genoeg voor strenge handhaving, zou je denken. Maar vindt die ook plaats?

Het kan heel simpel zijn om een website toegankelijker te maken. Zoals op de onderstaande interactieve kaart waarop de Gemeente Amsterdam laat zien waar er in scholen geïnvesteerd wordt. Door niet alleen kleuren maar ook patronen te gebruiken is de informatie gelijk voor veel meer mensen toegankelijk.

In artikel 9 van de EU-richtlijn over digitale toegankelijkheid staat dat de lidstaten moeten zorgen voor ‘een adequate en doeltreffende handhavingsprocedure’. In Nederland is de minister van Binnenlandse Zaken verantwoordelijk voor de controle en handhaving. Is er niet een spreekwoord over een slager die zijn eigen vlees keurt?

Ook lijkt er een gaatje in de wet te zitten. Een overheidsinstantie kan namelijk afzien van het toepassen van de wet ‘voor zover dit een onevenredige last met zich mee brengt’. En wie controleert of dat zo is? Precies. De overheid. Kom je in Nederland dan overal mee weg? Dat zeker niet. Kijk maar naar dit arrest waar de Rabobank op de vingers getikt wordt door het College voor de Rechten van de Mens.

3. Inclusie en toegankelijkheid worden big business!

Waar inclusie en toegankelijkheid voorheen vaak een onwelkome afterthought waren, zien we nu dat ze steeds vaker de standaard zijn. Zo heeft videoplatform Vimeo bijvoorbeeld zijn videoplayers toegankelijk en inclusief gemaakt. Dit is geweldig nieuws, want toegankelijkheid en inclusie zijn geen luxueuze extra opties, maar noodzaak. Dat mag nu wel duidelijk zijn. Mocht je nog niet helemaal overtuigd zijn, kijk dan nog maar even naar deze twee gegevens:

• In 2030 zal volgens het CBS 40,7% van de Nederlandse bevolking ouder zijn dan 65 jaar.
• Naarmate we ouder worden, stijgt de kans op het hebben van een beperking.

Alleen al door demografische ontwikkelingen stijgt het aantal afnemers van toegankelijke technologie dus! Dat maakt de zaak niet alleen dringender, maar ook lucratiever. Als jouw website straks wel toegankelijk is voor welgestelde, slechtziende babyboomers, ga jij er met die omzet vandoor. Uit onderzoek in het Verenigd Koninkrijk blijkt dat:

• 71% van de mensen met een beperking een website wegklikt als die voor hen slecht bruikbaar is.
• 82% van de mensen met een beperking bereid is meer betalen voor een product als de website waarop het aangeboden wordt voor hen toegankelijk is.

Toegankelijkheid is dus ook gewoon big business. Dat besef lijkt steeds meer door te dringen en trekt wie minder moreel of ideologisch gemotiveerd is over de streep om er toch iets mee te doen.

Extra voordelen

Als bijkomend voordeel zijn inclusieve oplossingen geregeld ook nog eens aantrekkelijker voor gebruikers zonder beperking. Denk aan closed captions (ondertiteling) in YouTube-video’s. Deze zorgen er niet alleen voor dat een video voor meer mensen toegankelijk is, ook zorgen ze ervoor dat video’s beter vindbaar zijn (SEO). Bovendien maken ze het mogelijk om een video zonder geluid te kijken, bijvoorbeeld in het openbaar vervoer. En zo is spraakbesturing ook makkelijk voor mensen die tijdelijk niet naar hun scherm kunnen kijken, zoals automobilisten.

Inclusie betekent natuurlijk ook dat bezoekers van jouw website zich (enigszins) kunnen herkennen in het gebruikte beeldmateriaal. En die bezoekers zijn niet allemaal wit, gender-conforming of heteroseksueel. Mede daarom kwam Vice’s Broadly met een gratis inclusieve stockfotobibliotheek genaamd The Gender Spectrum Collection: Stock Photos Beyond the Binary.

En dan heb je natuurlijk de al wat langer bestaande databases zoals Nappy en Women of Color in Tech. Hoe meer beeldmateriaal dat onze diverse samenleving weerspiegelt beschikbaar is, des te makkelijker wordt het voor webdesigners om dat beeldmateriaal standaard te gebruiken.

4. Er vindt meer relevante samenwerking plaats

In je eentje kom je er niet. Op het gebied van inclusie zien we steeds meer vruchtbare, betekenisvolle samenwerkingen en coalities ontstaan.

De culturele sector loopt hierin voorop. Zo is er bijvoorbeeld Studio Inclusie, ontstaan vanuit een samenwerking tussen het Stedelijk Museum in Amsterdam en het Van Abbemuseum in Eindhoven. Studio Inclusie maakt zich hard voor inclusieve musea middels bijvoorbeeld diversiteitstrainingen voor museummedewerkers en het ontwikkelen van inclusieve programma’s (zoals exposities voor bezoekers met autisme of voor slechtzienden).

Ook heb je:

• het Actieplan Cultuur en Creatief Inclusief, een initiatief van een samenwerkingsverband van werkgeversverenigingen in de cultuursector
• de Federatie Cultuur, dat wil bijdragen aan een sterke, toekomstbestendige culturele en creatieve sector die de samenleving representeert
• de Coalitie voor Inclusie, een netwerk van organisaties en individuen dat werkt aan een inclusieve samenleving

Ook op het gebied van educatie gebeurt er van alles. Te veel om hier op te noemen. Toch noem ik nog graag één ding: begin dit jaar lanceerde The Black Archives in samenwerking met onder andere de Commissie Wereldgeschiedenis van de Vereniging van Docenten Geschiedenis en Staatsinrichting in Nederland, Social Innovation Works, FunX en De Correspondent de campagne ‘Tien keer meer geschiedenis: verzwegen geschiedenis op school‘. Hierin wordt aandacht besteed aan verzwegen perspectieven op de wereldgeschiedenis, zodat ook de geschiedenisles een inclusieve plek wordt.

Nog steeds wordt er te vaak gesproken over wie uitgesloten is van het gebruik van digitale diensten. We zouden vaker met deze personen moeten praten. Gelukkig worden ook op dat gebied stappen in de goede richting gezet.