Digitale transformatie: data, skeuomorfisme & het doel van bedrijvigheid

Een flexibel en geïntegreerd dataplatform kan organisaties helpen om betere beslissingen te maken. Business analytics gaat over data, management en strategie in een wereld die draait op data. En het gaat daarmee dus ook over het doel van al ons harde werk. Technologie stelt ons in staat om steeds ‘meer te bereiken’. De digitale transformatie maakt het noodzakelijk om na te denken over je doelen, in een toekomstige wereld die draait op data en steeds slimmer wordende software. Hierbij komen we een bijzondere variant van skeuomorfisme tegen. Maar wat is dat eigenlijk?

Onlangs was Hans Bos (National Technology Officer bij Microsoft Nederland) te gast bij het dataplatform-event van Motion10. Een event dat in het teken stond van business analytics. Hans maakte wat uitstapjes tijdens zijn sessie, en juist die uitstapjes leverden interessante inzichten op.

Tijdens zijn sessie over data-gedreven organisaties – dat was althans volgens het programma de insteek – benoemde Hans twee dingen die bij mij zijn blijven hangen. Binnen het kader van de nieuwe economie gebaseerd op data, en het nieuwe werken gebaseerd op betere beslissingen met behulp van data, ging hij namelijk even in op de veranderde missie van Microsoft. En in het verlengde daarvan sprak hij over ‘het nieuwe werken’ en productiviteit, in combinatie met skeuomorfisme. En over het doel van onze bedrijvigheid.

De nieuwe missie van Microsoft

Wat moet het doel zijn van een digitaal georiënteerde organisatie? De missie van Microsoft is veranderd: “A computer on every desk and in every home” is nu in de ogen van Microsoft, in ieder geval in Nederland, geslaagd en afgedaan. Hans: “Check.” In het huidige tijdperk gaat het niet meer zozeer om hardware, en ook het probleem van connectiviteit hebben we grotendeels opgelost. Op dit moment gaat het om data en dan specifiek om ervoor te zorgen dat we méér kunnen dankzij die data. De nieuwe missie van de tech-gigant uit Redmond luidt nu:

Empower every person and every organization on the planet to achieve more.

Met empoweren wordt bedoeld: iedereen in staat stellen om betere beslissingen te nemen. Dus met behulp van slim geanalyseerde data. Maar wat moeten we dan verstaan onder ‘to achieve more’? Op dit punt werd het pas echt interessant.

Meer bereiken?

Met ‘meer bereiken’ kunnen we heel veel verschillende dingen bedoelen. Het is voor interpretatie vatbaar. Hans: “Wie van de mensen hier wil graag meer geld? Meer omzet? Meer klanten? Maar ‘meer bereiken’ kan ook iets heel anders betekenen. Wie wil er meer geluk? Meer… gezondheid? Meer vrije tijd? Goed, we kunnen hier dus heel lang over filosoferen, maar in dit kader wordt met ‘meer bereiken’ meestal bedoeld: productiviteit.”

Het nieuwe werken

Als je het hebt over productiviteit in onze tijd, in een zogenaamde kenniseconomie, heb je het natuurlijk al gauw over ‘de digitale transformatie en ‘het nieuwe werken’. En het is precies in deze containerbegrippen en de al dan niet succesvolle toepassing ervan, dat we een bijzondere variant van skeuomorfisme tegenkomen. Even een definitie, zodat we elkaar goed begrijpen:

A skeuomorph is a derivative object that retains ornamental design cues from structures that were necessary in the original. Examples include pottery embellished with imitation rivets reminiscent of similar pots made of metal and a software calendar that imitates the appearance of binding on a paper desk calendar. – Wikipedia.org

Skeuomorfisme is een term die vooral in de designwereld gebruikt wordt. Het gegeven dat het icoontje voor ‘bellen’ in onze smartphone gebaseerd is op de hoorn van een telefoon die we sinds 1984 niet meer gebruikt hebben, die een huidige generatie jongeren nog nooit gezien heeft. Het gegeven dat die vormgeving gebaseerd is op iets van vroeger, maar in feite weinig toevoegt op het functionele vlak. De technologische mogelijkheden en functies van een digitale bibliotheek vragen helemaal niet meer om een vormgeving die lijkt op een fysieke boekenplank.

En volgens Hans, en mijzelf, en velen met ons, is dat precies wat er aan de hand is met organisatiestructuren en managementstijlen in de modern workplace.

Het nieuwe werken: skeuomorfisme in organisaties en managementstijlen

“We kunnen overal en altijd productief zijn, en zelfs samenwerken. En toegevoegde waarde is helemaal niet meer enkel uit te drukken in gewerkte uren. Wat we hebben gedaan is een hiërarchische manier van werken en leidinggeven – die vroeger noodzakelijk was en heel goed werkte – over werken in het digitale tijdperk heen te leggen. Dat werkt dus niet.” – Hans Bos.

‘Het nieuwe werken’, het meeste halen uit de fantastische mogelijkheden die digitale technologie ons biedt, werkt alleen als we onze organisaties en ons management anders in gaan richten.

De mogelijkheden met technologie

We leven in een tijd van oneindige technologische mogelijkheden en tegelijkertijd steeds sterkere bewustwording. Er is steeds meer aandacht voor de opwarming van de aarde en een steeds grotere nadruk op eerlijk produceren en consumeren.

Technologie geeft ons de mogelijkheid om de wereld oneindig veel mooier te maken, of te vernietigen. Binnenkort hebben we drones die onze oorlogen onderling voor ons uit kunnen vechten, maar ook zelfrijdende auto’s op afroep en een virtuele assistent die ons via elke denkbare interface proactief aanbiedt om werk en stress bij ons weg te nemen. Kunstmatige intelligentie kan ziektes uitroeien, maar er ook voor zorgen dat er enorme werkloosheid en een enorm scheve verdeling van welvaart ontstaat. De blockchain-revolutie (in combinatie met het internet of things, machine learning enzovoorts) kan de zero marginal cost society en ‘the end of work’ mogelijk maken.

Meer waarde versus meer geld

Technologie stelt ons dus, individueel en in grote groepen, in staat om steeds ‘meer te bereiken’. Maar wat moeten we dan willen bereiken? Meer van wat? Wat moet het doel zijn van onze productiviteit? Waarde toevoegen? Of simpelweg geld verdienen? De twee zijn aan elkaar verbonden, maar alsjeblieft, ze zijn toch niet één-op-één uitwisselbaar?

Wat betekent dit alles nu praktisch? In het kader van ‘het nieuwe werken’ of de ‘digitale werkplek’ heeft dit te maken met strategische alignment. Waarbij je de doelstellingen van een project rondom digitale innovatie of specifiek een digitale werkplek, in lijn brengt met de strategische organisatiedoelen. Maar misschien moeten die doelen dan wel enigszins worden bijgesteld?

Missie, visie en strategie aanpassen?

Het vraagstuk van het bijstellen van de strategie is nog een lastige. Het is grofweg op te delen in twee subvragen. Hoe moet je je strategie zodanig aanpassen dat je het meest effectief digitale technologie en innovatie kunt gebruiken in je organisatie? En in welke richting moet je die strategie dan aanpassen? Met andere woorden: wat moet het doel zijn?

Strategie: begin met de why

Het bijstellen van de strategie en het in lijn brengen van de introductie van nieuwe technologie kun je op verschillende manieren toepassen. Maar als het gaat om het in lijn brengen van je strategie met de wensen en eisen uit de markt, zowel intern als extern (dus: medewerkers en klanten), is er wel een fundamenteel stappenplan te hanteren. Dat stappenplan moet altijd gebaseerd zijn op de why:

1. Breng helder in kaart wat je organisatiedoelstellingen zijn: waarom bestaat je organisatie ook alweer? Welke waarde wil je precies toevoegen voor je klanten? What’s in it for the customer? Bepaal vervolgens hoe je deze doelen meetbaar kunt maken, en meet deze ook continu.
2. Breng in kaart wat de voorgestelde verandering voor het managementteam op gaat leveren. What’s in it for management? Het antwoord op deze vraag helpt je direct ook de business case in te vullen.
3. Begin klein, en bepaal wat de verandering in technologie en dus ook in werkwijze betekent voor de groep medewerkers die je ermee wilt bedienen. Als je de vraag ‘what’s in it for me?’ niet adequaat beantwoordt, kom je onherroepelijk terecht in de situatie waarin er investeringen zijn gedaan, projectplannen zijn geaccordeerd, maar bedroevend weinig winst of verbetering te bemerken valt. Omdat de interne klant niet is meegenomen in de verandering.

Meer over het strategisch toepassen van digitale innovatie vind je in de blogs die Ron Witjes hierover schrijft, en in de binnenkort te verschijnen business paper van zijn hand, over dit thema.

Wat moet onze why dan zijn?

Economische groei, winst, meer omzet, meer medewerkers, een grotere organisatie en meer medewerkers. Dit was het adagium van de afgelopen decennia. Maar wat voor waarde hebben dit soort doelen in een toekomstige wereld die draait op data en steeds slimmer wordende software? Ik las onlangs in een artikel over time management en de constante drang naar meer efficiëntie – tot zelfs in onze vrije tijd – een quote die ik interessant vond in dit kader:

 Growth for the sake of growth is the ideology of the cancer cell. – Edward Abbey

Ik hoor steeds meer stemmen opgaan die in deze tijd durven te spreken over de ethiek van wat we als mensheid doen. De ethiek van big data, van het wegautomatiseren van menselijke input (en dus: banen en inkomen) ten bate van efficiency, van het opereren met de financiële bottom line als hoogste doel. Mooi, want we hebben het al heel lang vooral over steeds slimmere en betere varianten van het ‘hoe’ van wat we doen.

Maar, wat moet onze why dan zijn? Laat ik niet pretenderen een pasklaar antwoord voor je te hebben. Wat ik wel weet is dat ik vind dat we hier in 2017 nog veel meer over zullen moeten nadenken en praten met elkaar. Waarvan akte.

Volgens mij staan we met de digitale transformatie aan de vooravond van een revolutie. Of zitten we er al middenin? You tell me.