Waarom de zorg beter wordt met e-health

E-health wordt door sommigen verguisd en beschouwd als de ondergang van de zorg. Anderen zien het juist als de redding van de zorg. Wat is het nu echt en wordt de zorg er beter of slechter van? Op die vragen geeft het net verschenen boek Beter met eHealth heldere, nuchtere en praktische antwoorden. Alleen daarom al verdient auteur Liesbeth Meijnckens een groot compliment. Ze schept orde in de chaos die e-health heet, tempert verwachtingen, geeft goede tips en schetst een realistisch beeld van wat het is, kan en vermag.

Dit leer je van ‘Beter met eHealth’

Het eerste hoofdstuk gaat in op de definitie van het begrip ‘e-health’ en andere veelgebruikte termen. Daarnaast staat het stil bij het huidige gebruik van beschikbare e-healthtoepassingen door zorggebruikers en zorgverleners in Nederland. Het hoofdstuk sluit af met een kort overzicht van aankomende technologische ontwikkelingen.

Het tweede hoofdstuk bevat een overzicht van veel gebruikte e-healthtoepassingen, geordend naar gebruikssituaties: e-informatie, e-preventie, e-services, e-zorg en e-wonen. Na het lezen van de hoofdstukken 1 en 2 heb je dus kennis van het begrip én de reikwijdte van e-health.

Hoofdstuk 3 gaat in op de kansen die e-health biedt – waarom wordt erop ingezet als onderdeel van eigentijdse (zelf)zorg? – en op belangrijke keerzijden en vragen. Hoofdstuk 4 neemt je mee naar de kennis van en ervaringen met realisatie en implementatie: hoe krijg je e-health werkend in de praktijk en wat komt daarbij kijken?

Wat is e-health?

Om aan de slag te gaan met e-health moet je eerst weten waar je het over hebt en zoals gezegd schept Beter met eHealth (aff.) (eindelijk) orde in de chaos van e-healthbegrippen, definities en omschrijvingen. Dit is de (mijns inziens) zeer begrijpelijke, bruikbare en complete definitie uit het boek:

EHealth is het gebruik van nieuwe informatie- en communicatietechnologieën (ICT), met name internettechnologie, om gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen of te verbeteren. Daarmee gaat eHealth in brede zin over digitale toepassingen voor de gezondheid(szorg).

EHealth is niet beperkt tot bepaalde fasen van zorg, specifieke technologieën of bepaalde gebruikersgroepen. Heel algemeen zou je eHealth kunnen omschrijven als het gebruik van ICT en internet in de gezondheidszorg. Zorgaanbieders kunnen hiermee het zorg- en serviceaanbod verder verbeteren of vernieuwen, terwijl het zorggebruikers nieuwe mogelijkheden biedt om te werken aan hun gezondheid of herstel.

Zoals de auteur terecht opmerkt worden e-health en social media vaak in één adem genoemd. Maar e-health gaat over veel meer digitale toepassingen. Social media zijn communicatiemiddelen die je tegen kunt komen in de wereld van e-health. Voor beide geldt uiteraard dat een middel nooit een doel op zich mag worden. En toch is dat wat er vaak gebeurt.

Professionele e-health en consumenten e-health

Daarnaast wordt er onderscheid gemaakt tussen e-health voor consumenten en professionals. Professionele e-health is de oudste vorm van e-health: digitale zorg die door, voor of met zorgaanbieders en zorgverleners is ontwikkeld. Dit maakt deel uit van de relatie tussen zorgverlener en patiënt, die in het Nederlandse recht geregeld is door de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WBGO).

Consumenten e-health is van recentere datum en sterk in opkomst: ict en internettechnologie bedoeld om de gezondheid te verbeteren of te ondersteunen en die vrij verkrijgbaar is, zonder tussenkomst van zorgverleners. Denk aan gezondheidsapps, fitbandjes, stappentelers, smartwatches, bekers die je drinkgedrag bijhouden, pleisters die je hartslag meten.

Niet nieuw

Overigens is zelfmeten niet zo nieuw als het lijkt. Mensen verzamelden in het verleden ook al analoge informatie over hun gezondheid met behulp van weegschalen, thermometers, zwangerschapstests en vruchtbaarheidskalenders. Maar de omvang van wat er gemeten kan worden, neemt enorm toe en techniek zorgt voor gemak vanwege de automatische registratie van gegevens.

Dat digitale meten roept veel privacy- en veiligheidsvragen op: van wie zijn de opgeslagen gezondheidsgegevens, en vooral: wat wordt daarmee gedaan en met welk (commercieel) doel?

Wat doen zorggebruikers en zorgverleners met e-health?

Het boek schetst een nuchter of misschien wel ontnuchterend beeld over het gebruik van e-health. Het gebruik van technologische toepassingen in de zorg en zelfzorg is nog beperkt, enerzijds door het ontbrekende aanbod, anderzijds door onbekendheid met bestaande mogelijkheden. Dat het gebruik van e-health niet voor alle zorggebruikers is weggelegd, wordt ook duidelijk. De auteur licht dat als volgt toe:

Grofweg is er een verdeling van vijftig procent actieve, pragmatische en zelfredzame zorggebruikers die openstaan voor technologie, en vijftig procent minder zelfredzame zorggebruikers. Dit zijn belangrijke gegevens om mee te nemen in screenings- en intakegesprekken.

Zorgorganisaties en zorgverleners zijn zo mogelijk nog aarzelender. Er zijn volop plannen en slechts hier en daar een succesvol implementatietraject. Maar al met al komt e-health nog niet grootschalig van de grond. Waar die aarzeling precies in zit, lees je niet direct terug in het boek. Al staat het wel tussen de regels en weet ik het uit mijn eigen opdrachten in de zorg: e-health implementeren is niks meer of minder dan een organisatieverandering die je niet van vandaag op morgen doorzet.

Praktijkvoorbeelden e-health

De praktijkvoorbeelden die je door het hele boek vindt, zijn gevarieerd en handig: met name voor die lezers die zelf nog sceptisch zijn over de digitalisering van de zorg of anderen (collega’s bijvoorbeeld) willen meenemen in de digitalisering van de zorg. De voorbeelden worden afwisselend beschreven vanuit het zorggebruikers of zorgverlenersperspectief en beslaan onder andere huisartsenzorg, GGZ, apps, e-services van ziekenhuizen, patiëntenportalen en platformen. Voor elk wat wils dus.

Wordt de zorg echt beter van e-health?

Door de toenemende vergrijzing stijgt de zorgvraag en de overheid ziet e-health als een manier om de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden. Technologie is daarbij faciliterend: het maakt zelfmanagement (voor mensen die daartoe in staat en bereid zijn) makkelijker, het versterkt de doelmatigheid en kwaliteit van zorg. En het zou zorgen voor een betere inzet van zorgprofessionals.

Dat klinkt bijna te mooi om waar te zijn maar gelukkig is Beter met eHealth eerlijk over de voor- en nadelen en effecten van e-health. Het laat ook daarover zorgverleners en gebruikers aan het woord. Het beetje onderzoek dat er is, toont aan dat goed ingezette e-health wel degelijk positieve gezondheids- en kosteneffecten oplevert. De grootste winst ligt niet op het kostenvlak. Sterker nog, kostenbesparing zou niet het doel moeten zijn. Het waarom van e-health is niet meer en minder dan “het verlenen van eigentijdse (zelf)services en zorgvormen”.

E-health draait niet om technologie, maar om organisatie- en gedragsverandering

Eigentijdse zorg verlenen met behulp van dito technologie klinkt makkelijker dan het is. Het is geen kwestie van ‘even een patiëntenportaal technisch inrichten’. Omdat e-health uiteindelijk NIET draait om technologie, maar om een organisatie- en gedragsverandering. Het vraagt om een andere manier van werken, van alle belanghebbenden in de zorg. Om nieuwe manieren van samenwerken. Voordat je daaraan begint, heb je een visie nodig en pas daarna kun je plannen gaan maken.

Hoe je zo’n organisatieverandering aanpakt vertelt Beter met eHealth je in duidelijke en begrijpelijke taal. Waarbij de nuchtere blik op de zorgwerkelijkheid opnieuw een verademing is: hier spreekt iemand die het klappen van de zweep kent en uit eigen ervaring met bruikbare, direct toepasbare tips komt.

Aanrader voor iedereen die betrokken is bij de zorg

Beter met eHealth is een aanrader voor iedereen die in de zorg werkt of op welke andere manier dan ook belanghebbende is in de zorg en begrijpt dat de digitalisering van zorg onontkoombaar is. Zoals zorgverleners, bestuurders, managers, staf- en beleidsmedewerkers, communicatieadviseurs, zorginkopers, zorggebruikers/patiënten/cliënten/mantelzorgers, patiëntenvertegenwoordigers, opleiders, ict’ers en adviseurs.

Het besteedt uitgebreid aandacht aan alle aspecten, voor- en nadelen en de dilemma’s van e-health en legt in circa 90 minuten (de 60 minuten die op de kaft staan waren zelfs voor deze snellezer niet haalbaar) een goede, no-nonsense basis voor het verder verdiepen en toepassen van e-health. Dat laatste is immers al jaren de uitdaging voor e-health.

De beloftes van eHealth zijn hooggespannen, maar de praktijk blijkt weerbarstig. Vijftien jaar ontwikkeling heeft nog niet geleid tot een gangbaar aanbod van eHealth-basisdiensten in de gezondheidszorg

Ik twijfel er niet aan dat de zorg beter wordt met e-health en weet net zo zeker dat Beter met eHealth zorg- en welzijnsorganisaties, zorgprofessionals en zorggebruikers erbij gaat helpen. Kopen, lezen en cadeau geven dus dat boek!

 

Over het boek

Titel: Beter met eHealth
Auteur: Liesbeth Meijnckens
Uitgever: Haystack/Frankwatching
Jaar: 2016
Nummer: ISBN: 9789461261694 | NUR 800
Mediatype: Boek, 174 bladzijdes
Prijs: €12,50
Bestellen: via Managementboek (aff.)

[Extra opmerking van de redactie]: In dit artikel zie je twee schrijfwijzen staan: eHealth en e-health. Liesbeth heeft in haar boek voor de schrijfwijze eHealth gekozen, omdat dit het meest wordt gebruikt in zorgorganisaties; in de quotes in dit artikel hebben we dit ook aangehouden. E-health is de juiste schrijfwijze volgens het Groene Boekje en OnzeTaal, dit advies hebben we in de rest van het artikel gevolgd.