Vloggen: de waaierdans op YouTube

Vloggen, vloggers, vlogs: aan deze termen zijn we nu wel gewend. Het filmen van alles wat je doet en dat delen op YouTube is de normaalste zaak van de wereld. Maar als je alles filmt, hoe zit het dan met je privacy? Hoe beïnvloedt het vloggen de privacy van vloggers?

Een eigen plekje

Allereerst het onderwerp privacy. Tegenwoordig zijn bijna alle systemen gedigitaliseerd en wordt de bescherming van persoonlijke gegevens steeds belangrijker. Bij privacy online gaat het vooral om ethiek. Door social media zie je dat de normen en waarden zijn veranderd. Dingen die we vroeger niet online zouden zetten, zetten we nu juist wel online. Vloggen is een ontwikkeling die deze verandering weergeeft. Mensen plaatsen uit eigen motivatie informatie over hun leven online, omdat er een behoefte is aan een interactie met anderen.

De waaierdans

Een vlogger geeft met video’s op YouTube een kijkje in zijn of haar leven. Vooral ‘een kijkje’ is het doel van vloggen, en niet het online zetten van zijn of haar hele leven. Sociologen Nathan Jurgenson en PJ Rey leggen in het artikel De waaierdans: privacy in de openbaarheid  uit hoe het zit met de relatie tussen privacy, openbaarheid en social media. Zij stellen dat privacy en openbaarheid sterk met elkaar verstrengeld zijn.

Wat op social media gebeurt, is een waaierdans van onthullen en verbergen.

Wat op social media gebeurt, is een waaierdans van onthullen en verbergen. Mensen laten telkens één stukje van zichzelf zien, en andere gedeelten juist niet. Daarmee wordt de vlogger een ‘danseres van de verleiding’. Het gedeelte dat wordt verborgen, is niet voor de kijker bedoeld. Deze dans gaat online eindeloos door, want dit spel biedt veel mogelijkheden. Maar de volledige naakte waarheid zal nooit vertoond worden.

Vloggen als waaierdans

Wat vloggers doen op YouTube is het verleiden van kijkers op het hoogste niveau. Als kijker heb je het idee dat je jouw favoriete vlogger door de video’s steeds beter leert kennen. Dit is op zekere hoogte ook het geval. Een vlogger filmt over zijn leven in zijn eigen ruimte en hij spreekt zijn kijkers een-op-een in de camera toe. Dit maakt vloggen intiem en persoonlijk.

Waar het spel van verleiding in zit, is het stukje regie dat de vlogger heeft op het bewerken van de video’s. Als een vlogger toch iets gefilmd heeft dat niet iedereen hoeft te weten, dan knipt hij of zij dit er makkelijk uit. Op deze manier bewaart een vlogger zijn privacy en zal hij nooit helemaal met de billen bloot gaan op YouTube.

Voorbij de schijn

In mijn research ben ik de documentaire Shinewereld (2015) van BNN tegengekomen. Deze film gaat over vloggers en laat zien dat het vlogleven niet alleen maar glamour is. Bekende vlogsterren als Vera Camilla en de Cinemates komen voorbij. De film is bedoeld om een realistische kijk aan jongeren te bieden en laat ook de minder leuke kanten van een vlog-carrière zien. Het leven is nou eenmaal niet perfect. De documentaire is een goede reality check voor jongeren om te zien wat er achter de schermen van de vlogsterren speelt.

Een heftige ontwikkeling

Journaliste Eveline Gillot, heeft de interviews voor Shinewereld afgenomen. Ik ging met haar in gesprek. Eveline zegt dat het heel heftig is om te zien hoe het vloggen de levens van vloggers beïnvloed. “Deze jonge mensen zijn altijd bezig met hun werk en ze voelen een grote verantwoordelijkheid naar hun publiek toe.” Ook zegt ze dat ze het vloggen voor sommige vloggers gevaarlijk kan zijn, aangezien je zo met jezelf bezig bent en veel mensen je fantastisch vinden. Narcisme ligt dan al snel op de loer.

Volgens Eveline is het belangrijk om je als kijker te realiseren dat televisie nep is en dat dit ook geldt voor vlogs. Het verschil is natuurlijk wel dat de vloggers normale mensen zijn die normale dingen doen. Ze spelen in hun vlogs wel een uitvergrote versie van zichzelf. Pas als de camera uit is, is de vlogger echt zichzelf.

Wat als je geen privacy hebt?

Wat het met een vlogger doet om constant te vloggen, is ook niet mis. Afgelopen jaar was dit te zien in de vierdelige documentaireserie Super Stream Me van de VPRO. In deze serie filmden televisiemakers Tim den Besten en Nicolaas Veul zichzelf drie weken lang non-stop. Ze hadden geen privacy, want alles werd direct uitgezonden door middel van een livestream.

De serie laat zien dat de effecten van het hebben van geen privacy heftig zijn. Dit is niet goed voor een mens, omdat je je niet terug kunt trekken. Een mens heeft een plek nodig heeft waar hij zichzelf kan zijn. Mediafilosoof Rob Wijnberg zegt dat dit experiment eigenlijk in een snelkookpan laat zien wat er in de samenleving gebeurt. Het is niet goed voor een mens om geen privacy te hebben, want dat levert destructieve stress op.

‘Ik bied met mijn vlogs een illusie’

Jojan van Jojan Vlogt kwam ik tegen tijdens mijn research op YouTube. Ze is een jonge vrouw die sinds 2015 vlogs maakt en deelt op YouTube. Over de vraag hoe zij met haar privacy omgaat, is haar antwoord dat hetgeen dat ze laat zien in vlogs maar een heel klein deel is van haar echte leven. Jojan legt uit dat ze met haar vlogs een illusie biedt die ze zelf creëert.

Een vlogger bewerkt zijn eigen filmpjes waardoor er een videoblog ontstaat met een reeks korte momenten uit een hele dag. Wat Jojan wel en niet online zet, bepaalt ze door te kijken wat haar gevoel zegt. Voelt het goed, dan kan het. Het belangrijkste is dat ze altijd zelf de regie heeft. Op deze manier kan ze haar eigen grenzen bewaken en haar privacy behouden.

Zonder waaier geen privacy

YouTube biedt vloggers alle creatieve mogelijkheden om een perfecte versie van zichzelf neer te zetten. Een vlogger kan op deze manier een illusie van zichzelf neerzetten. Als het publiek het leuk vindt, kan de vlogger uitgroeien tot een professioneel merk met een eigen imago. Dat is hard werken en niet altijd makkelijk, zoals te zien is in Shinewereld.

Vloggen is als een waaierdans waarbij de vlogger heel bewust kiest wat hij of zij wil onthullen en verbergen. Door grote bekendheid moet je privacy inleveren. Gelukkig heeft een vlogger altijd de regie over zijn eigen werk. Het experiment van Super Stream Me is het bewijs dat iedereen een waaier nodig heeft. Zonder waaier heb je geen privacy. En als je geen controle meer hebt op de camera, slaat de paniek toe.