Blue Monday? 7 inspirerende ideeën van TEDxAmsterdam voor 2016

Het jaar openen aan de hand van ons ‘gezamenlijk ritueel’ doe ik weer met veel plezier. Welke inspirerende ideeën biedt TEDxAmsterdam? In de editie van Q4 2015 staan de grote vragen als thema centraal, oftewel ‘the big questions’. De antwoorden op die grote vragen, veranderen continu en worden als het goed is, steeds sterker omdat we meer weten, kunnen en willen. Een paar prikkelende hoogtepunten op een rij.

Zo’n beetje alles is door de jaren heen als opening bij TEDxAmsterdam voorbij gekomen, maar op de vroege morgen beginnen met een feestje, georkestreerd door de hilarische host Lucan de Man, is weer eens wat anders. Kijk en oordeel zelf.

Idee 1: doe de taalkundige dans en blijf vragen stellen

We beginnen woordelijk met vragen van Mark Dingemanse. Als taalkundige staat hij open voor wat hij wel en niet weet. Hij probeert steeds weer op een andere wijze naar taal te kijken, door uit zijn comfortzone te stappen. Gaandeweg raakt hij gefascineerd door de kracht van het woordje ‘huh’.

In Chana merkt hij dat hij ondanks alle verschillen, toch kan interpreteren wat er bedoeld wordt. ‘Huh’ duidt bijvoorbeeld op herhaling en bespaart ons tijd. Dit woordje maakt ons leven eenvoudiger. Het houdt onze gesprekken gaande, is universeel in iedere taal toepasbaar en maakt het mogelijk om de taalkundige dans te doen. Bovendien is het woordje ‘huh’ een humane uiting. We vinden als mens eenheid in het stellen van vragen. Blijf dat vooral doen.

Idee 2: deel je geheime verhalen via tranen

Maurice Mikkers kennen we als de huisfotograaf van TED. Dit keer staat hij zelf op het podium om te vertellen hoe hij tranen onder de loep neemt – letterlijk, door ze door middel van een microscoop te bestuderen. Tranen zijn speciaal, een vorm van kunst en één van de meest cruciale expressies waar wij over beschikken. In zijn werk maakt hij geheime verhalen van mensen onder de microscoop visueel. Daar heeft Mikkers een aantal technieken voor. Tegelijkertijd hangt de visualisatie af van zaken zoals iemands fysiologie, het klimaat en de wijze waarop de bestandsdelen kristalliseren.

Tranen doneren om ze om zetten in kunst, kan tijdens de pauze. De rij in de hal van de Stadschouwburg blijkt onwaarschijnlijk lang, maar de TED-gangers wachten rustig op hun beurt.

Idee 3: kom bij elkaar om te huilen

Van tranen…naar de redenen waarom wij huilen, met onderzoeker Ad Vingerhoets. De fascinatie voor tranen houdt door de eeuwen niet op. Wij associëren tranen met nieuw leven, puurheid en oprechtheid. In uitdagende tijden komen mensen bij elkaar om samen te huilen en elkaar te steunen.

Vingerhoets vertelt ons over de verschillende perspectieven op de functionaliteit van tranen. Tranen zijn de bouwsteden van empathie en vormen een noodzakelijk element in alle fases van ons leven. Figuur 1 maakt het inzichtelijk.

Idee 4: zet betekenisgeving centraal in het werk

De tranen blijven vloeien met het buitengewone levensverhaal van Avi Yaron. Als zesentwintigjarige hoort hij dat hij een hersentumor heeft. Dat niet alleen, het levensbedreigende monster zit ook nog eens op een vreselijke plek in zijn hoofd. Yaron vraagt verschillende artsen om advies en besluit uiteindelijk het heft in eigen handen te nemen en in de boeken te duiken. Hij gaat op zoek naar kennis, technologie en budget om zijn leven te redden.

Het is een race tegen de klok. Tijdens het traject wordt zijn hoop opgebouwd en afgebrokkeld. Een slopend proces waarin overwinning en nederlaag elkaar afwisselen en door elkaar lopen. Uiteindelijk besteed hij zo’n vijftien jaar aan het hele verhaal, met als resultaat specialistische 3D-technologie.

Nog steeds ontbreekt er iets. De wijze waarop de westerse wereld met klachten omgaat, is ontoereikend. Yaron gelooft dat ziekte een sein van ons lichaam is om aan te geven dat er iets op emotioneel vlak niet goed zit. Daarom werkt hij aan een nieuwe stroming in het vak, namelijk de emotioneel-medische wetenschap en nodigt hij betrokkenen uit om hem in die reis te vergezellen. Zijn verhaal laat zien hoe medische wetenschappen, technologie en menselijke waardes samenkomen. Betekenisgeving staat zoals nooit eerder centraal in ons werk.

Idee 5: laat mensen honger naar elkaar hebben en dring labels terug

Betekenisgeving is wat Siyanda Mohutsiwa zoekt wanneer zij zich afvraagt hoe het zou zijn als Afrika een bar zou zijn. Al gauw exploderen de berichten met hashtag #ifAfricawasabar op Twitter. Mensen gebruiken de hashtag om iets over politiek te roepen, grappen te maken, meningen te delen enzovoorts.

Vervolgens worden de traditionele mediapartijen wakker. Niet alleen in eigen land komt Mohutsiwa in beeld. Ook de grote internationale partijen besteden aandacht aan een initiatief dat inmiddels uitgroeit tot pan-Afrikaans platform, waarbij mensen honger naar elkaar krijgen en labels worden teruggedrongen. Afrikanen laten flink van zich horen. Wat de stem van één jonge dame teweeg kan brengen…

Idee 6: wees zowel concreet als zweverig

Romano Haynes en het gesproken woord: sommige zaken behoeven geen uitleg. Als geen ander weet hij hoe hij zowel concreet als zweverig door middel van kunst kan zijn. Klikken dus.

Idee 7: relativeer, beoordeel naar redelijkheid en ontsnap

We zijn zodanig geglobaliseerd, dat onze identiteit werelds is geworden. Dit betekent volgens psycholoog Damiaan Denys dat wij ons aangesproken voelen voor alles wat er over de hele wereld gebeurt. We leven in een angstcultuur. Grenzeloos zonder grenzen, betekent dat wij ons allemaal geraakt voelen als er wat gebeurt en zelfs enigszins slachtoffer. Wat er op mondiaal niveau speelt, of de relatie tussen angst en vrijheid, vinden we lastig te relativeren en naar redelijk te beoordelen. Daarbij is het succes van terrorisme, niet de daad, maar de angst voor het terrorisme.

Spreek samen af om niet bang te zijn. Angst verkoopt, want we richten onze aandacht vaak eerder op het negatieve. Angst is entertainment geworden. Risico’s schatten wij regelmatig verkeerd in, onze maatschappij is volgens angst georganiseerd en wij houden dit in stand doordat we solidair zijn. Uiteindelijk betekent angst dat we niet aan onszelf kunnen ontsnappen. De staande ovatie die volgt nadat Denys dit uitgesproken heeft, zegt meer dan genoeg.

Net als jullie wellicht, zit ik op de goede weg en houd ik voor de grote vragen vast aan mijn visie. Daarbij hoef ik niet te vertellen hoezeer we het bij grote vragen eigenlijk dondersgoed weten. Iets van binnen geeft antwoord zoals anderen nooit antwoord kunnen geven. Ik wens jullie veel ontwikkeling toe.

Foto intro met dank aan Fotolia