Wordt het onderwijs beter van blended learning?

Urenlange hoorcolleges waarin een docent de stof uit het lesboek nog eens uiteenzet. Voor veel studenten een bekend (en vermoeiend) fenomeen. Past deze manier van onderwijs nog in een tijd van digitalisering? Veel mensen geloven dat blended learning het antwoord is op de uitdagingen van het  onderwijs. Er zijn ook critici die hier vraagtekens bij zetten. In dit artikel neem ik je graag mee in de wereld van online leren.

Over het toepassen van blended learning zijn de meningen dus verdeeld. Maar wat is het precies? Hoe en waar wordt het vandaag de dag toegepast? Wat zijn de mogelijkheden met blended learning? Is het nu eigenlijk een verrijking of een verarming van het onderwijs?

Wat is blended learning?

Alleen online leren is geen blended learning, evenals enkel klassikaal studeren. Over de precieze verhouding tussen online en offline leren is men nog niet uit. Volgens onderzoekers Allen, Seaman en Garret (pdf) moet bij blended learning tussen de 30 en 79 procent van het onderwijs online aangeboden worden.

Blended learning houdt het onderwijs al jaren bezig. Met de razendsnelle opkomst van internet van begin jaren 2000 werd blended learning een regelrechte hype. Toch raakten zowel opleiders als cursisten al snel gedesillusioneerd, omdat blended learning toen verkeerd werd toegepast. In plaats van het educatieve materiaal didactisch aan te passen aan het medium, werden bestaande middelen en methodes online geplaatst, onder het mom van e-learning. Dit resulteerde in frustraties voor beide partijen. In 2001 hadden de meeste gebruikers nog niet de vaardigheden om de mogelijkheden écht te kunnen benutten. Ook waren de ontwikkelingskosten nog erg hoog.

Software versus interactieve filmpjes

Inmiddels wint blended learning opnieuw gestaag aan populariteit en zien we dat het steeds toegankelijker wordt, ook voor kleinere aanbieders van lesmateriaal. Opleiders bieden in toenemende mate blended learning-pakketten aan. Saskia Klaasen van SYNDLE, ontwikkelaar van blended learning sinds 2010, denkt dat blended learning zich de komende jaren in een sneltreinvaart blijft ontwikkelen. “Maar het is bijna onmogelijk te voorspellen wat we over vijf jaar meer kunnen dan vandaag. Vooral film zal de komende jaren een belangrijke rol innemen in de wereld van blended learning. Ik zie het gebeuren dat we e-learnings niet meer zullen gaan aanbieden via software, maar via interactieve filmpjes”, aldus Klaasen.

Blended learning implementeren

Het online plaatsen van pdf’s of Powerpoints is geen blended learning. “Leermethodes moeten echt aangepast worden om online succesvol te worden”, aldus Klaasen. Daarnaast zijn er nog een aantal succesfactoren om blended learning te implementeren:

• Kies de online leermethodes zorgvuldig. Stel duidelijke doelen en bepaal per doel wat ICT kan bijdragen om die doelen te behalen.
• Zorg voor betrokkenheid bij het hele team.
• Maak het een ‘work in progress’ door constant verbeteringen uit te voeren.
• Zorg dat de infrastructuur op orde is (breedband, netwerk en apparatuur).
• Maak de kosten inzichtelijk .

Flipped classroom

Een van de meest gebruikte vormen van blended learning is een ‘flipped classroom’ (pdf), in het Nederlands vertaald ‘omgedraaide klas’. Hierin wordt de klassikale instructie online aangeboden. Het ‘huiswerk’ wordt gezamenlijk in de klas gemaakt, waardoor de lestijd efficiënter is. Volgens onderwijskundige Marlieke Boon biedt een flipped classroom een hoger leer-rendement, doordat leerstof op verschillende manier wordt aangeboden (digitaal en klassikaal) en beter beklijft. Daarnaast maakt een flipped classroom het voor de docent mogelijk om de ontwikkeling van een leerling op de voet te volgen, door de activiteit van de leerling te monitoren in de online omgeving.

Massive open online course

Een ‘massive open online course’ (MOOC) is een cursus gericht op massale deelname. Het cursusmateriaal wordt online verspreid: deelnemers zijn niet aan een locatie gebonden. Het is een vorm die recent over is komen waaien uit Amerika, waar universiteiten al veel MOOC’s aanbieden. Het aantal deelnemers aan deze gratis online cursussen is onbegrensd en er is meestal ook geen voorkennis of vooropleiding vereist. Toch wordt een hoge kwaliteit van het onderwijs gegarandeerd.

Gerenommeerde Amerikaanse universiteiten zoals Harvard, Stanford en het Massachusetts Institute of Technology (MIT) waren een van de eerste aanbieders van MOOC’s. In Nederland is de Universiteit van Amsterdam al begonnen met het aanbieden van MOOC’s.

Medische sector

Ook in de medische sector is blended learning een ‘hot item’. Uit onderzoek blijkt dat e-learning een volwaardig alternatief is voor een groot gedeelte van het klassieke medische onderwijs. Dit geldt vooral voor instructievormen die zijn gericht op kennis, vaardigheden of gedrag. Voor het universitair medisch onderwijs worden meer dan 1000 e-learnings aangeboden via Medischonderwijs. 600 e-learnings zijn hiervan toegankelijk voor iedereen. Bij bijvoorbeeld het Erasmus MC wordt 15 á 20 procent van de zelfstudieopdrachten ingevuld met e-learningprogramma’s.

Een mooi voorbeeld van een succesvolle implementatie van blended learning in het medisch onderwijs, is de ‘ABCDE-sim’. De ABCDE-methode is een methodiek die alle artsen moeten beheersen. De traditionele training hiervoor is arbeidsintensief, tijdsintensief en duur. Hierom is in opdracht van het Erasmus MC een online-simulatie-‘game’ ontwikkeld, waarmee studenten de methodiek in detail kunnen doorlopen. Hierdoor wordt de training aanzienlijk verkort. Tijdens de ‘serious game’ krijgt de student direct feedback, wat het leerrendement bevordert.

Is blended learning effectiever dan traditioneel onderwijs?

Het combineren van e-learnings met klassiek face-to-face-onderwijs is vaak effectiever dan alleen klassikaal onderwijs of online onderwijs. Met blended learning kun je de voortgang van de leerling constant monitoren. Hierdoor kan het leermateriaal adequaat aangepast worden aan de voortgang van de student. Daarnaast biedt een e-learning-methode de mogelijkheid om een student direct feedback te geven na een gemaakte opdracht of toets. Ook kunnen de contactmomenten tussen docent en leerling effectiever benut worden. Hierdoor is blended learning kosten-efficiënt.

Hoge ontwikkelkosten online leeromgeving

Boon beaamt deze conclusie, maar geeft ook aan dat de initiële ontwikkelkosten van een online leeromgeving nog erg hoog zijn. Daarnaast zal het aanpassen van e-learnings aanzienlijke kosten met zich mee brengen. Wel is ze van mening dat blended learning de kwaliteit en toegankelijkheid van onderwijs absoluut ten goed komt, mits blended learning goed wordt toegepast.

Oppassen voor een ‘overkill’ aan apps

Ook Klaasen is van mening dat met blended learning zowel de onderwijskwaliteit als de toegankelijkheid van onderwijs ten goede komt. Ook Klaasen een kanttekening bij deze toegankelijkheid. “Het gaat een uitdaging worden om geen ‘overkill’ aan apps te creëren voor studenten. Straks hebben studenten tientallen apps met push-notificaties. Dan wordt het als student een uitdaging om de juiste informatie tot je te nemen”, aldus Klaasen.

ICT: generatiekloof

Volgens Boon is verder de generatiekloof tussen docenten en leerling een andere uitdaging. “Veel basisschoolleerlingen zijn bijvoorbeeld veel vaardiger in ICT dan hun docent. Dit zorgt ervoor dat de mogelijkheden van blended learning tot nu toe nog niet ten volste benut worden”, aldus Boon.

Effectiever onderwijs met blended learning

Bij een blended learning-methode wordt tussen de 30 en 79 procent van de leerstof online aangeboden. De ‘blend’ tussen klassiek contactonderwijs en online-onderwijsmethodes heeft een positieve invloed op de effectiviteit van het onderwijs. Blended learning al breed toegepast, en de verwachting is dat dat in de toekomst alleen nog maar meer zal worden. Wel blijft het een uitdaging om de ontwikkelkosten laag te houden en om de generatiekloof tussen docent en leerling te overbruggen. Een voorwaarde om blended learning succesvol te implementeren is dat dit op een juiste, zorgvuldige manier gedaan wordt.

Illustraties met dank aan Fotolia.