Geef je organisatie een creativiteitsinjectie: 8 lessen en online tools

Creativiteit zit in iedereen. Het heeft dan ook niets te maken met hoe goed iemand kan knutselen. Creativiteit zit in een nieuwsgierige en onderzoekende houding, waarbij oplossingen worden gezocht en gevonden door een andere bril op te zetten. De meeste mensen kunnen dit, maar zijn het vergeten of hebben het gedurende hun schooltijd afgeleerd.

Creatieve input van medewerkers is hard nodig

Jammer, want veel organisaties staan aan de vooravond van grote veranderingen. Zij hebben de creatieve input van medewerkers hard nodig om aan die veranderingen invulling en uitvoering te geven. Om samen betekenis te geven aan nieuwe dienstverlening, nieuwe functies en samenwerkingsvormen. Door het werken aan creativiteit bij medewerkers, ontwikkelen zij individueel ondernemerschap en ontstaat een collectieve doe-mentaliteit. Hiermee wordt de organisatie flexibeler, vindingrijker en meer oplossingsgericht. Een win-win situatie dus.

Omdat ik dit iedereen gun, deel ik acht persoonlijke lessen uit mijn kunstacademietijd en een aantal online oplossingen die je kunt gebruiken in de zoektocht naar creativiteit in jezelf.

Zonder creativiteit geen nieuwe inzichten. En zonder een beetje chaos geen onvoorspelbare oplossingen.

1. Visualiseer veel ideeën

In die tijd heb ik het meeste geleerd van Joep Bertrams, een politiek tekenaar die onder andere voor NOVA en tegenwoordig Nieuwsuur geanimeerde spotprents maakt. Tijdens het eerste jaar gaf hij ons iedere week een opdracht die luidde als volgt: “ik geef jullie een rare zin en jullie maken daar twintig grote tekeningen van.”

Door wekelijks zo’n grote productie te moeten leveren, ga je automatisch prioriteiten stellen. Je kunt niet over ieder idee uitvoerig nadenken, maar moet direct gaan tekenen en ieder idee verbeelden. Je komt zo in een flow. In de laatste fase ga je ongebruikelijke en intuïtieve dingen doen, doordat de rationele concepten op aan het raken zijn.

Ideeën moeten uit je hoofd

Bij de klassikale bespreking blijkt dat iedereen in eerste instantie dezelfde soort ideeën heeft. Om dit een niveau verder te brengen móet je doorwerken. Bij de studenten die daadwerkelijk die 20 tekeningen per week maakten, zag je dan ook originaliteit en oorspronkelijkheid ontstaan. Alleen in je hoofd nadenken werkt niet. Ideeën moeten uit je hoofd, je moet ze zien en met anderen bespreken. Online wemelt het van de tools die je kunt gebruiken voor het maken van mock-ups, moodboards en mindmaps. Voor mij staat MindMeister bovenaan. Je legt de brainstorm makkelijk intuïtief vast in een visueel aantrekkelijke mindmap. Daarbij kun je ook nog eens real-time samenwerken en chatten met teamleden, en het resultaat inzetten als verfrissende presentatievorm.

2. Je dummie is je beste vriend

Een dummie is een notitieboekje zonder lijntjes. Een blanco pagina stimuleert visualiseren en vrijheid in het denkproces. Ook al doe je er nu niets mee, het kan later altijd van pas komen en helpt je eigen gedachten te structureren.

Ik gebruik tegenwoordig Penultimate als digitale equivalent. Een iPad-app waarin je kunt schrijven en  schetsen, zoals je dat in een papieren dummie ook zou doen. Pluspunt is dat de app deze functionaliteit combineert met de kracht van de synchronisatie- en zoekfuncties van Evernote, voor de liefhebbers. Ook Moleskine heeft een prachtige app gelanceerd: Moleskine Journal. Moleskine heeft een digitale vertaling gemaakt van zijn legendarische notebooks, van blanco tot storyboardmodel. Onderscheidend in deze app zijn de wat uitgebreidere gereedschappen en kleurselectietools, wat meer creatieve vrijheid biedt dan Penultimate.

3. Beperkende factoren

Om terug te komen op het vorige voorbeeld: die 20 tekeningen per week mochten alleen met houtskool of zwart Conté-krijt gemaakt worden, zonder hulpmiddelen zoals (kneed)gum of liniaal. Dat zijn per jaar dus honderden tekeningen! Je moet dan het maximale uit deze beperkte middelen halen. Roeien met de riemen die je hebt kan dus ook creativiteit stimuleren.

Geloof het of niet, maar met Powerpoint heb ik al wat vormgegeven. Beeld bewerken en collages maken kan ook zonder te investeren in Photoshop met de webbased app PicMonkey. Je hoeft niet altijd te investeren in de juiste ‘tools for the job‘, maar kunt ook slim gebruik maken van wat er al beschikbaar is.

4. Organiseer een studium generale

Creëer een podium voor kennis met lezingen, discussies, presentaties, filmvertoningen, demonstraties en optredens rond één of meerdere thema’s. Voor het organiseren van evenementen is Meetup een uitkomst. Op dit sociale network verenigen mensen zich rond een onderwerp of interesse om bijeenkomsten te organiseren.

5. Projecten markeren met feestelijke gelegenheden

Student-eigen en ook kenmerkend voor kunstacademiestudenten, is de liefde voor feestjes. Projectweken werden op de academie steevast afgetrapt met een feestelijk ontbijtje. Inclusief blauwe yoghurt en andere gekkigheid. Daar was iedereen bij, waardoor gelijk de bedoeling van het nieuwe project onthuld kon worden. Ter afsluiting werd een presentatie of show georganiseerd, plus borrel of afterparty. Bespaar bij dit soort gelegenheden nooit op eten en drinken en treed ook daar eens buiten gebaande paden. Zelden een broodje kaas de creativiteit zien stimuleren.

Zelden een broodje kaas de creativiteit zien stimuleren.

6. Kennismaken met andere disciplines

De kunstacademie kende een verplicht algemeen jaar: je moest aan de bak binnen alle disciplines. De ervaring met die disciplines neem je mee naar de studierichting van je keuze, waardoor je beschikt over een rijk repertoire. Interdisciplinair werken is een randvoorwaarde voor het succesvol kunnen doormaken van verandering, en dat begint met interdisciplinair kunnen denken. Om dit te bewerkstelligen in jouw organisatie kun je denken aan bedrijfsstages of uitwisselingen tussen bedrijven of afdelingen. Hoe ziet het werk er uit in de ogen van de ander?

Naast fysieke uitwisseling stimuleren, kan ook een Enterprise Social Network hieraan bijdragen. Yammer is een laagdrempelig alternatief van Microsoft. Een privé-netwerk voor jouw organisatie waarmee medewerkers met het gemak van Facebook kunnen samenwerken over afdelingen, locaties en business-software heen.

7. Ruimte in het hoofd van medewerkers

Op inspiratie moet je niet wachten, je moet eraan werken. Soms wil het dan nóg niet lukken. Bij de meeste mensen komt er weinig uit als het hoofd te vol zit. Als dit structureel is, is dit een aanwijzing voor een meer persoonlijke benadering. De werkgever kan bijdragen door het bieden van coaching, flexibilteit en tijdelijk verminderen van werkdruk. Geef ruimte aan een vol hoofd.

8. Creativiteit kent geen tijd

Op ieder moment – op de wc, in de auto, in een droom – kun je een ingeving krijgen. Juist op momenten dat je er niet mee bezig bent. Ook hieraan kun je als werkgever of manager positief bijdragen. Geef medewerkers de mogelijkheid en het vertrouwen om hun uren flexibel in te delen. Misschien zijn ze ’s avonds of in het weekend productiever dan op reguliere werktijden? Of kunnen meerdere of langere pauzes met een andere invulling een boost geven?

Daarnaast moet je niet verwachten dat je van iedereen tijdens een geplande sessie de juiste input krijgt. Houd rekening met individuele verschillen: sommige mensen moeten vraagstellingen even laten liggen, andere gaan zitten broeden en weer anderen schudden zo wat uit hun mouw. Je kunt individuele huiswerkopdrachten geven om ruimte te bieden aan een eigen invulling en aanpak.

Het belang van creatieve impulsen

Ik ben mijn studieloopbaan begonnen op een kunstacademie. Mensen vragen mij verbaasd hoe ik dan in vredesnaam bij organisatieadvies terecht ben gekomen. Het lijkt inderdaad een flinke switch, maar ik ben hier via een reeks logische stappen gekomen. Het bloed kruipt echter waar het niet gaan kan. Helaas vind ik met baan en inmiddels twee kinderen rijker, nog zelden een moment om potlood, kwast of videocamera op te pakken.

Gelukkig kan ik voor mijn werk regelmatig creatieve sessies ontwerpen en begeleiden. Deze sessies hebben steevast een positief resultaat voor de organisatie en de medewerkers. Dit geeft aan hoe belangrijk creatieve impulsen ook in een zakelijke omgeving zijn.

Maar zoals ik al aangaf, is het niet voor iedereen vanzelfsprekend (meer) om creatief te zijn. Het kan helpen om hier specifieke workshops voor te modereren rondom vraag- en probleemstellingen die binnen jouw organisatie spelen. Op die manier versnel je de ontwikkeling van creativiteit van medewerkers én werk je aan nieuwe oplossingen voor nu en in de toekomst.

Foto intro met dank aan Fotolia.