Even offline, de cirkel doorbreken

Technologie is alomtegenwoordig in ons dagelijks leven. Van WhatsApp tot Quantified Self-tools: we laten ons meer en meer door technologie leiden, made in Silicon Valley. Tot zover niets nieuws. Nieuw is wel dat er een voorhoede opkomt die de technologische revolutie op de korrel neemt en ons snel veranderend gedrag ter discussie stelt. Maak kennis met Evgeny Morozov, Dave Eggers en mijn 91-jarige oom Jan.

Technologie reduceert ons tot voorspelbare informatiedragers

Technologiecriticus Evgeny Morozov hield onlangs een lezing bij het Mediafonds. Zijn kanttekening bij de opkomst van Google (Glass), Facebook en al die ander Silicon Valley-innovators:

“Technologie behandelt mensen niet als levende wezens in een imperfecte wereld, maar reduceert hen tot voorspelbare informatiedragers.”

LivesOn: als je hart stopt, blijf je tweeten

Morozovs betoog, is eigenlijk een pleidooi voor twijfel. Silicon Valley lost schijnbaar alle wereldproblemen op, zo stelt hij. Het leven wordt zonnig, vreedzaam, schoon. Straks is er een app voor elk probleem. Maar moeten we dat wel willen? ‘When your heart stops beating, you’ll keep tweeting’ (Als je hart stopt met klop­pen, blijf je tweeten), luidt de geruststellende slogan die bezoekers verwelkomt op de website van LivesOn, een dienst die belooft namens jou tweets te zullen blijven versturen, zelfs als je bent overleden. Door je eerdere tweets te analyseren leert de dienst iets ‘over jouw voorkeuren, smaak en taalgebruik’ en voegt een persoonlijke touch toe aan al die automatisch samengestelde schrijfsels vanuit het hiernamaals.

LivesOn zou een grap kunnen blijken te zijn of – om allerlei redenen – kunnen uitgaan als een nachtkaars, maar als idee onderstreept het de dominante ideologie van Silicon Valley vandaag de dag: wat kan worden ondermijnd moet worden ondermijnd – zelfs de dood, aldus Morozov.

The Circle: über-Google

Goedbeschouwd gaat het boek The Circle, van Dave Eggers, tussen de regels ook over de zorg die Morozov uit. In het verhaal komt de 24-jarige vrouw Mae Holland te werken bij het technologiebedrijf The Circle. De roman speelt in de (zeer) nabije toekomst, waarin het bedrijf het bijna-monopolie heeft op alle internetactiviteit (inclusief betalingsverkeer en alle mogelijke social media) en in hoog tempo nieuwe hard- en software op de markt brengt. Uiteraard beschikt The Circle over gedetailleerde profielen van al zijn miljarden gebruikers.

De techmens

Vorige week vond een discussieavond in Pakhuis de Zwijger plaats over ‘de techmens‘, waarbij het onder meer ging over de morele bezwaren tegen Google Glass. Silicon Valley ontwikkelt dit soort tools en bijbehorende apps om de mensheid te dienen. Wie niet transparant is en niet gefilmd wil worden, heeft zeker iets te verbergen, zo stellen de Google Glass-geeks. Asociale technologie die geen rekening houdt met onze privacy, zeggen de tegenstanders. Het werd die avond een gelijkspel tussen de voor- en tegenstanders van Google Glass. Maar na afloop aan de bar ging het verdacht veel over privacy.

Alles wat gebeurt, moet openbaar zijn

Ook in The Circle is privacy de rode draad. Treffend is wat dat betreft het motto dat Eggers koos voor zijn roman, ontleend aan John Steinbecks East of Eden: “There wasn’t any limit, no boundary at all, to the future. And it would be so a man wouldn’t have room to store his happiness.” Protagonist Mae Holland kan haar geluk niet op als ze wordt aangenomen bij de Cirkel, het machtigste internetbedrijf ter wereld. De persoonlijke e-mails van de gebruikers, hun sociale media, betalingsverkeer en aankopen zijn met elkaar verbonden door een universeel besturingsprogramma. Het resultaat: iedereen heeft slechts één online identiteit. Een nieuw tijdperk van openheid en gemeenschapszin is aangebroken.

Privacy is diefstal

Mae laat zich meeslepen door de energie van het bedrijf, de groepsactiviteiten en de feestjes, de oneindige mogelijkheden – zelfs als ze het leven buiten de campus langzaam uit het oog verliest, een ontmoeting met een collega haar in verwarring brengt en haar bijdrage aan The Circle steeds meer openbaar wordt.

‘Outside the walls of the Circle, all was noise and struggle, failure and filth. But here, all had been perfected. The best people had made the best systems and the best systems had reaped funds, unlimited funds, that made possible this, the best place to work. And it was natural that it was so, Mae thought. Who else but utopians could make utopia?’

Nieuwe luxe: offline zijn

Ik voorspel, in het verlengde van de privacy-discussie, de opkomst van een nieuwe luxe: offline zijn. Aanstaand weekend ga ik dit uitproberen. Op het programma staat een fietstocht met mijn 91-jarige oom Jan naar de IJssel. Hij heeft geen smartphone, wel een verrekijker. Daarmee kijkt hij in dit jaargetijde naar de vertrekkende vogels. In de lente ziet hij ze weer terugkomen. Dat is The Circle waarop hij aangesloten is. Hij tweet niet over de vogels die hij ziet, maar luistert naar ze. Mijn oom Jan is het bewijs: ook zonder technologie kun je lang en gelukkig leven.

Foto intro met dank aan Fotolia