Effectief visualiseren: ideeën prikkelen, genereren en overbrengen

Iedereen kent de kracht van visualiseren. In het bedrijfsleven speelt beeld echter vaak een secundaire rol. Eerst wordt een tekst geschreven en dan wordt er een plaatje bij gezocht. Wanneer visualisatie al tijdens de strategievorming wordt ingezet, is het een krachtig instrument om mensen in beweging te brengen. In dit artikel beschrijf ik wanneer je visualiseert, welke stappen je neemt en wat de resultaten kunnen zijn.

Op basis van visualisatie- en ontwerpervaring en enkele bekende boeken heb ik een overzicht voor effectief visualiseren gemaakt. Het is een verdieping van mijn eerder geschreven artikel: Snel visualiseren van strategie, concept en ontwerp.

Waarom visualiseren?

Er zijn drie hoofdredenen om te visualiseren: om mensen te prikkelen, om ideeën te genereren en om ideeën over te brengen. (Volgens studie van Zurich University of the Arts, lees meer in boek ‘Road trip to Innovation’).

1. Prikkelen

Beelden kunnen een universeel startpunt zijn voor een idee. Door met beelden te werken trek je aandacht, ontstaan associaties en worden emoties opgeroepen in een bepaalde sfeer. Hierdoor worden denkprocessen in gang gezet die aanleiding geven om in beelden te denken. Hiervan kan goed gebruik gemaakt worden aan het begin van een creatief proces.

2. Genereren

Met lineair denken in woorden en tekst is het moeilijk complexe dingen te begrijpen. Door ideeën te tekenen of te modelleren kan je in meer dimensies leren denken. Zo maak je je ideeën concreet. Je wordt gedwongen keuzes te maken tijdens het visualiseren. Je gaat de bigger picture zien en daardoor ook de verbanden. Door die verbanden krijg je nieuwe inzichten en die inzichten kunnen leiden tot nieuwe ideeën.

Het combineren van de linker hersenhelft (analytisch) met de rechter hersenhelft (creativiteit) is essentieel voor ideevorming. Daarom stimuleert het met je handen werken je creatief vermogen. Zowel wanneer je alleen werkt als in teamverband.

Alleen werken

Door alleen te visualiseren vergroot je je concentratie en focus. Papier kan werken als een hersen-interface. Het verlengt je gedachtes. Daarnaast maak je beeld persoonlijk wat aanspreekt bij anderen. Mensen kijken graag naar tekeningen van anderen. Let er op dat je af en toe afstand neemt van je eigen werk. Dit kan letterlijk fysieke afstand zijn maar ook het kijken naar de bigger picture. Zo blijft je werk bereikbaar en begrijpelijk voor anderen.

Samen werken

Door samen visueel te werken pingpongen ideeën sneller en kan je optimaal gebruik maken van het associatief vermogen van de groep. Mensen begrijpen elkaar sneller en verbanden worden sneller gelegd. Zeker als de groep divers is in achtergrond. Taalverschillen zijn minder relevant. Beelden zijn intuitief en hebben dikwijls geen taal nodig.

In het bedrijfsleven is een belangrijk effect dat mensen zich betrokken, gehoord en gezien voelen en zo meer begaan zijn met het algemene doel. Het geeft ruimte om input te leveren. Het helpt om met zijn allen de bigger picture te zien en het draagt bij aan het groepsgeheugen. In vergaderingen schiet zo de productiviteit omhoog. (zie het boek Visuele Meetings)

3. Overtuigen

Als er een idee ontstaat, moet dit gecommuniceerd worden naar een grotere groep mensen. Het moet ophelderen: comprimeer de complexiteit zodat mensen een Aha-moment ervaren. Mensen moeten de urgentie zien en voelen, overtuigd worden, begrijpen en onthouden wat ze met het idee moeten doen. Je wilt dat mensen in beweging komen door het daadwerkelijk te zien.

Hoe visualiseer je?

De stappen die je neemt om te visualiseren kan je gebruiken voor alle functies. Deze hoeven niet lineair te zijn, zoals het hele visualisatieproces.

Begin met de analyse

Gebruik de stappen inventariseren, verbinden, organiseren en visualiseren. Hoe meer ervaring, hoe sneller en minder lineair je werkt. (Lees meer in Visual Notes, Kim Ravers).

Bepaal de focus van je idee en publiek

Hiervoor is het SQVID-model van Dan Roam heel waardevol. Hij heeft vijf assen uitgezet, waarmee je kunt schakelen tussen iets overbrengen van je linker hersenhelft naar je rechter hersenhelft en andersom.

Blijf vragen stellen tijdens het visualiseren

Gaat het om het concept of om de uitwerking? Gaat het om een visie of om een stappenplan? Gaat het om eenvoud of juist de complexiteit? Gaat het om verandering of juist de status quo? Deze vragen zijn heel belangrijk om te blijven stellen terwijl je visualiseert.

Als iets te specifiek is, dan vernietig je het voorstellingsvermogen en de creatieve kracht. Mensen zijn meer betrokken bij dingen die suggestief zijn, dan bij dingen die glashelder zijn. Als iets te conceptueel is dan blijft het te abstract voor mensen. Als iets te simpel is vinden mensen het saai en als iets te moeilijk is dan haken mensen af. Dit is een continue balans die je moet vinden en moet leren uit ervaring.

Bepaal de vorm van je visualisatie

Kies vervolgens een vorm om je idee in te gieten. Denk na over semiotiek, het medium en de vorm.

Semiotiek

Semiotiek geeft de betekenis aan van een vorm. Je kan ervoor kiezen iets puur illustratief te laten zien, iets symbolisch of metaforisch te laten zien of juist iets schematisch.

Metaforen worden in beeld vaak gebruikt. Vaak worden landschappen als context gebruikt, reizen als een stappenplan, kruisingen als keuzemomenten. Er zijn veel clichés en zeker in snelle visualisaties kan dit helpen om gelijk duidelijk te krijgen wat iets betekent. Het gaat om de kunst van zoveel mogelijk weglaten om met zo min mogelijk middelen zoveel mogelijk te bereiken. Met het gebruik van diagrammen kweek je begrip en laat je relaties en verbanden zien.

Medium

Kies ervoor of je iets 2D (afbeelding), 3D (model) of 4D (film) wil maken. Tegenwoordig kan je zelfs 3D doodlen (gedachteloos tekenen) met een 3D print-pen, dus de mogelijkheden om te experimenteren zijn eindeloos . Kies ook bewust voor digitaal of analoog. Analoog werken geeft meer snelheid (geen ctrl-z!), vrijheid en ‘swing’ aan je idee. Ook geeft het meer ruimte voor serendipiteit, het toevallig ontdekken van oplossingen. Het grootste voordeel van digitaal werken echter, is dat je makkelijk iets kan wijzigen en dingen snel kan delen. Technieken worden hier beter voor. Uiteindelijk moet je het beste uit de twee werelden combineren.

Vorm

Maak gebruik van universele ontwerpprincipes om je beeld zoveel mogelijk te laten werken. Hierboven staan een aantal elementaire principes getekend. Een mooi boek dat dit dieper omschrijft is ‘Universele Ontwerpprincipes’. Visualiseren overstijgt taal, maar houd er rekening mee dat in verschillende culturen dingen een andere betekenis kunnen hebben, zoals kleuren: mooi weergegeven in deze infographic. Laat woorden en beeld een team vormen en elkaar versterken.

Wat is het resultaat?

Er zijn natuurlijk ontzettend veel manieren om iets te visualiseren. Om een idee te geven van een aantal mogelijkheden staan hier drie voorbeelden per doel.

1. Prikkelen

IDEO Method Cards is een collectie van 51 kaarten die verschillende manieren laat zien hoe design-teams de mensen waar ze voor ontwerpen kunnen begrijpen. Ideaal voor het integreren van behoeftes van de eindgebruiker in het product.

Cultural Probes

Cultural Probes is een techniek om ideeën te krijgen vanuit gebruikers voor het ontwerp proces. Het verzamelt inspirerende data over het leven, de waarden en gedachtes van mensen voor een aansluitend concept bij de gebruiker.

Moodboard

Een moodboard is een visualisatie van een concept, idee, gedachte of gevoel. Het vertaalt data uit marktonderzoeken in een visuele representatie, welke een inspiratievolle kick-start is voor creatieve teams. Vooral in de web-, auto- of modedesign branche wordt dit toegepast.

2. Genereren

Organiseer

Het begin van het oplossen van een probleem: inventariseer, verbind en organiseer informatie. De foto laat het proces zien van het schrijven van dit artikel: verzamel alle informatie en creëer visueel overzicht.

Oplossing zoeken

Ga op zoek naar de juiste oplossing. Ook hier werken tekst en beeld heel goed samen. Met woorden verscherp je je beeld. Combineer ze in het proces, voor jezelf en voor anderen. Het voorbeeld van Leonardo da Vinci laat zien dat dit principe tijdloos is.

Detailleer

Werk een idee visueel uit. Vaak denken mensen dat ze weten hoe het zit, maar als ze beginnen te tekenen ontdekken ze pas waar nog niet is over nagedacht.

3. Overbrengen

Storytelling

Overtuig door gebruik te maken van de kracht van storytelling. Het boek ‘Overtuigen met storytelling’ gaat hier dieper op in met hun (gratis te downloaden) CAST-model.

Een storyboard is een aansprekende manier van hoe je een idee kan vertellen. Handig te gebruiken bij een overkoepelende gebruikerservaring, waar het idee niet in een beeld te vattten is.

Infographic

Maak gebruik van beeld (emotie) en data, diagrammen (ratio): door het combineren van ratio en emotie is de overtuigingskracht het grootst. Het laat een nieuw inzicht zien van informatie, data en kennis.

Visionair beeld

Maak een visionair beeld om zo mensen mee te laten gaan in verandering. Vooral de combinatie tussen fotografie en tekeningen werkt goed om de scheiding aan te geven tussen realiteit en toekomst. Vooral innovatieve ideeen, toekomstbeelden en scenarios kunnen zo tastbaar gemaakt worden.

Randvoorwaarden

Een juiste creatieve setting is een randvoorwaarde om tot de beste visuele resultaten te komen. Denk aan drie factoren: tijd, context en kennis. Creëer altijd deadlines, zodat je kan divergeren en convergeren. Creëer een open, gelijkwaardige sfeer waar je ontvankelijk kan zijn voor feedback. Doe zoveel mogelijk kennis en ervaringen op voor een groter associatief vermogen.

Tot slot: visualiseren is meer dan plaatjes zoeken

Visualiseren is veel meer dan plaatjes zoeken bij een bestaande tekst. Het is een effectief instrument voor het bedrijfsleven om mensen in beweging te brengen. Zeker als er aan de randvoorwaarden wordt voldaan, is het vooral heel inspirerend en leerzaam om ideeën visueel in beeld te brengen.