Crowdfunding-concepten en -cases: doneren, support, lenen en investeren

Bij crowdfunding wordt meestal aandacht besteed aan campagnes of platformen voor kunst, cultuur en goede doelen waar geld aan gedoneerd wordt en er soms een (kleine) tegenprestatie voor geleverd wordt. Dit is echter een eenzijdig beeld van de mogelijkheden van crowdfunding. Ook start-ups, voetbalclubs, personen die een hypotheek zoeken en zelfs het Vrijheidsbeeld hebben van crowdfunding geprofiteerd.

Op basis van een analyse van de platformen zijn er 4 verschillende modellen te identificeren: Doneren, Support, Lenen en Investeren. In dit artikel worden deze varianten verder besproken en komen de verschillen en voor- en nadelen aan bod.

Crowdfunding is meer dan Kickstarter

Het Amerikaanse Kickstarter blijft een aansprekend voorbeeld van Crowdfunding. Ook afgelopen maand was er weer een extreem succesvol project (Pen Type-A) waar $2.500 werd gevraagd en er $281,989 (>10.000%) werd opgehaald!

Dit is echter slechts een manier om crowdfunding in te zetten. Projecten op Kickstarter zijn typisch voorbeelden van ‘Crowdfunding Support’-projecten die inspelen op de behoefte om een goed idee of doel te steunen en er zelf ook nog iets leuks voor terug te krijgen. Voor ander type projecten of bedrijven zijn andere vormen van crowdfunding beter geschikt.

Door de nieuwe mogelijkheden van social media en online betalen, maar ook door de terugtrekkende rol van banken in het verstrekken van leningen, biedt crowdfunding ook in andere sectoren nieuwe financieringsmogelijkheden. Mooie voorbeelden hiervan zijn het (deels) financieren van de herverkiezing van Obama in 2012 tot het investeren in een nieuwe onderneming of het lenen van geld aan particulieren.

Verschillende mogelijkheden van crowdfunding

Omdat het doel en de aanpak van dit soort projecten en platformen anders zijn, maak ik een onderscheid met behulp van onderstaande indeling:

1. Doneren – Geld ophalen voor een ‘goed doel’
2. Support – Ondersteunen van een project en daar een (kleine) tegenprestatie voor krijgen
3. Lenen – Lenen van geld aan bedrijf of particulier
4. Investeren – Investeren in bedrijven

1. Doneren – Geld ophalen voor een ‘goed doel’

Doneren is de meeste simpele vorm van crowdfunding. Hierbij kun je als donateur het gewenste bedrag overmaken, waarna het bedrag volledig beschikbaar komt aan het doel naar keuze. Voorbeelden in Nederland zijn 1%CLUB of PifWorld voor projecten in ontwikkelingslanden of platformen als GeefSamen of DoneerMeer, waar iedereen een project kan aanmelden waaraan gedoneerd kan worden.

Doneren kan ook ingezet worden voor inzamelingsacties zoals de inzameling die Obama aan het houden is voor zijn herverkiezing als president in 2012. Vier jaar geleden hebben 1,5 miljoen Amerikanen een donatie gedaan aan zijn campagne en heeft hij op deze manier $86 miljoen opgehaald. Meer informatie hierover is te lezen in het document ‘Tribefunding – yes we can‘ van Simon Douw & Gijsbert Koren.

Een ander voorbeeld waarvoor donatie ingezet kan worden is shirtsponsoring van je favoriete sportvereniging. De Graafschap heeft haar supporters voor 19 euro de mogelijkheid geboden om met hun naam op het shirt te komen. Hier hebben 2000 supporters gebruikt van gemaakt. Ook in Spanje is dit concept toegepast bij de voetbalclub Sevilla.

2. Support – Ondersteunen van een project inclusief tegenprestatie

Bij support wordt een tegenprestatie gegeven voor de donatie. Dit kan het leveren van een product zijn, waardoor het gebruikt kan worden als marktonderzoek of er daadwerkelijk vraag is naar het product waardoor het als voor-financiering van de productie gebruikt kan worden, of het leveren van een symbolische tegenprestatie, zoals een toegangskaartje voor een concert.

Dat dit allemaal niets nieuws is blijkt wel uit het feit dat er in 1885 een crowdfundingsactie is opgezet voor het financieren van de basis waar het Vrijheidsbeeld op zou komen te staan in Amerika, waarvoor je een klein beeldje kreeg van het Vrijheidsbeeld. Binnen 6 maanden tijd werd hier $100.000 opgehaald (vergelijkbaar met $2.3 miljoen tegen huidige prijzen).

3. Lenen – Tijdelijk uitlenen van geld aan bedrijf of particulier

Deze categorie is nog relatief onbekend in Nederland, maar vanwege successen als Kiva en Myc4 (microkrediet voor ondernemers in ontwikkelingslanden) gaat er in deze categorie wereldwijd het meeste geld om. Via Kiva hebben de afgelopen jaren 620.000 personen ruim $200 miljoen uitgeleend. Een visualisatie hiervan ziet er zo uit:

[vimeo]https://vimeo.com/28413747[/vimeo]

Het lenen van kapitaal aan (startende) bedrijven in Nederland is het laatste jaar in opkomst. Platformen als CrowdAboutNow bieden startende ondernemers de mogelijkheid om hun idee voor hun bedrijf te pitchen en personen aan te trekken die hen het startkapitaal willen lenen. In onderstaande afbeelding uit het crowdfundingboek van Gijsbert Koren wordt aangegeven in welke fase van de (groei) van je onderneming je crowdfunding (categorie 3 en 4 – lenen en investeren) globaal in kunt zetten voor het aantrekken van (nieuw) kapitaal.

Ook zou je leningen aan particulieren (P2P lenen) onder deze categorie kunnen laten vallen, omdat je hier ook geld mee kunt inzamelen van een groep personen. Het grote verschil met de andere crowdfundingsinitiatieven is echter dat deze categorie vaak puur gericht is op financieel gewin en dat de andere initiatieven altijd een hoge ‘gun-factor’ in zich hebben. P2P lenen is echter wel snel groeiend en sommige onderzoekers gaan zelfs zo ver dat ze het P2P lenen als vervanging voor de huidige banken zien. Lees daarover meer in het document Get rid of banks and build up a modern financial world! (pdf). Een voorbeeld in Nederland is geldvoorelkaar.nl voor particuliere leningen. Dit wordt zelfs gebruikt voor het verstrekken van hypotheken zonder tussenkomst van een bank!

4. Investeren – Investeren in bedrijven

Bij investeren wordt het geld van de persoon gebruikt om een aandeel (al dan niet via een stichting) in een bedrijf te kopen. Afhankelijk van de afspraken met de ondernemer wordt de persoon hiervoor uiteindelijk gecompenseerd met een groei van de waarde van het bedrijf en/of meedelen in toekomstige winsten van de onderneming.

In Amerika is het lange tijd bijna onmogelijk geweest om geld in te zamelen voor bedrijven, maar sinds kort is de SEC aan het onderzoeken of de huidige regels versoepeld kunnen worden. Deze versoepeling zou ervoor moeten zorgen dat organisaties meer dan de huidige grens van 499 aandeelhouders mogen hebben (anders moeten aandelen openbaar verhandelbaar worden) en er tot $5 miljoen per bedrijf via crowdfunding opgehaald mag worden. Voorbeelden in Nederland voor bedrijven zijn share2start.com en Symbid. Maar ook een initiatief als TenPages.com, waarbij je mee kunt delen in de toekomstige winsten van boekverkopen valt hier onder.

Waarom is dit interessant om te weten als projecteigenaar?

Omdat er in Nederland steeds meer crowdfundingplatformen van start gaan en ze allemaal hun eigen beleid hanteren is het belangrijk om vooraf goed na te denken als initiatiefnemer hoe je je geld wilt aantrekken. Elk type financiering heeft namelijk zijn voor- en nadelen.

Voor en nadelen van verschillende initiatieven voor projecteigenaar

	Voordelen	Nadelen
Doneren	Alle donaties komen ten goede aan het doel Geen maximum om in te zamelen Wanneer organisatie een ANBI instelling is, is het bedrag voor donateur aftrekbaar op de belastingaangifte.	Vaak kleine donaties. Veel promotie nodig Weinig binding bij eenmalige donaties
Support	Voor-financiering van productie mogelijk Grootste deel van bedrag komt ten goede aan project Sterke band met je supporters Wanneer organisatie een ANBI instelling is, is het bedrag aftrekbaar op de belastingaangifte.	Vaak veel donateurs nodig. Stevige media campagne nodig Relatief veel energie en kosten steken in opstellen van ‘verhaal’ rond het concept en maken van bijvoorbeeld presentatievideo Er moeten kosten gemaakt worden door tegenprestatie Donateurs hebben verwachtingen die mogelijk moeilijk waar te maken zijn
Lenen	Binding van investeerder voor langere termijn (ambassadeur) Bij geen succes hoeft het bedrag vaak niet terugbetaald te worden	Lening moet terugbetaald worden inclusief rente Kosten voor opstellen leenovereenkomst
Investeren	Binding van investeerder voor langere termijn (ambassadeur) Risico van investering is voor rekening van investeerder. Bedrag hoeft niet terugbetaald te worden Investeerders is actief betrokken en levert bijdrage aan het succesvol maken van de organisatie	Deel van aandelen kwijt Kosten voor opstellen overeenkomsten Kosten en tijd besteden aan communicatie met aandeelhouders Mogelijk deel van beslissingsbevoegdheid kwijt

Risico’s van crowdfunding

Net als bij elk project waar geld aan wordt geleend of aan gedoneerd wordt, is er risico dat er misbruik van gemaakt wordt. Gaat het bij doneren en supportinitiatieven nog vaak om kleine bedragen en goede doelen, bij het lenen en investeren kunnen de bedragen sterk oplopen, zeker als dit op een platform gebeurd waar zeer veel projecten financiering zoeken. Bij dit soort initiatieven wordt de organisatie en regelgeving ook een stuk complexer, omdat de platformen te maken kunnen krijgen met de regelgeving van de AFM en DNB.

Op dit moment worden de platformen nog gedoogd en worden individuele afspraken met de platformen gemaakt, maar in mei van dit jaar verstuurden de DNB en AFM al een persbericht waarin ze aangaven zich verder te orienteren op crowdfundingplatformen. Dit kan resulteren in aangepaste of strengere regelgeving voor de sector in het algemeen, of in ieder geval in een waarschuwing voor oplettendheid bij initiatieven die niet vallen onder het financiële toezicht van de AFM. Verschillende crowdfundingplatformen hebben op dit moment al overleg met de toezichthouders om er voor te zorgen dat de regelgeving wel praktisch blijft voor de verschillende type platformen.

Samenvatting

De mogelijkheden om crowdfunding in te zetten worden steeds verder uitgebreid. Werd het in eerste instantie vooral gebruikt voor het inzamelen van donaties voor goede doelen, tegenwoordig wordt het ook ingezet voor het verstrekken van leningen en investeringen aan bedrijven en hypotheken voor particulieren. Een taak die lang bij banken lag en nu door particulieren wordt overgenomen.

Een waarschuwing is echter wel op zijn plaats, omdat de initiatieven nu nog in een redelijk grijs gebied opereren waarvan de AFM nog niet weet wat ze er mee aan moet. De sector zal de komende jaren echter snel een stuk volwassener worden en de serieuze platformen zijn nu ook in overleg hierover met de toezichthouders. Is dit het begin van het einde van de bankensector?