Asociale media: 10 kanttekeningen bij social media

De term social media buzzt al een tijdje rond. Leuk dat je tegenwoordig ‘sociaal’ bent als je veel online rondtoert. Vroeger was je dan een nerd… Maar ja, de mogelijkheden van social media lijken nu in ieder geval onbegrenst. Maar is social media wel zo sociaal? Bij deze 10 kritische kanttekeningen van een social media fan bij het sociale karakter van social media.

1. Hoe sociaal is iemand schade toebrengen?

Als getroffen door een sprinkhanenplaag kan een merk na een gerichte social media aanslag in schade achterblijven. Een voorbeeld is Ella Vogelaar die volgens Rutger Castricum door zijn (social media) campagne is afgetreden of KitKat dat binnen 48 uur door de publieke opinie – die wel snel genoeg was om er accuraat op te reageren – werd veroordeeld om de foute chocolade die ze voor hun KitKat gebruiken. Deze Kitkat-actie is in ieder geval heel erg mooi weergegeven in een prezi van Scott Douglas. Ook de HEMA werd aangevallen, door de Groene Sint op Twitter. Saillant detail is dat er onvoldoende ‘goede’ chocolade is om alle chocolademinnende burgers hiervan te voorzien. Zouden de klagers geen of alleen goede chocolade eten?

2. Hoe sociaal is niet luisteren?

Veel mensen zijn tegenwoordig hypegevoelig – ze lijken soundbites te volgen zonder naar de inhoud te luisteren. Meester in het – middels holle frasen – bespelen van de angsten van het publiek is natuurlijk Geert Wilders, maar dit soundbite-virus verspreidt zich veel breder. Op vragen wordt vaak niet ingegaan. En doorvragen of dieper graven, lijkt oninteressant. Een opeenvolging van krantenkoppentaal is het gevolg. Die op hun beurt weer worden vervolgd op Twitter. Twitter heeft zich sinds de laatste verkiezingen volledig genesteld in de verslaggeving op TV. Maar hoe inhoudelijk kan de verslaggeving nu zijn met een serie van retweets van 140 karakters?

3. Hoe sociaal is totale vrijheid?

Interessant is dat social media uberhaupt als ‘social’ te boek staat. Gegeven: iedereen kan Twitteren, als je maar een computer of smartphone hebt. Maar niet iedereen heeft succes. Sterker nog: onhandigheid kan leiden tot sociale isolatie of bijvoorbeeld het niet in aanmerking komen voor een vacature. Ik krijg hierdoor een associatie met het Amerikaanse model van gelijke kansen: iedereen dezelfde kansen, maar weinig sociale verantwoordelijkheid voor de gehele maatschappij. Ofwel, het recht van de sterksten. In Europa hebben we een sociaal vangnet en daardoor meer nivellering. Zou nivellering op internet werken? In de social media?

4. Hoe sociaal is anonimiteit?

Een belangrijk recht dat iedereen heeft, is een bescherming van zijn of haar persoonsgegevens. Een recht dat door justitiële organisaties te vuur en te zwaard wordt verdedigd. Super dat ze dat doen, want ik wil liever niet dat de douaniers van de Verenigde Staten mijn koopgedrag kunnen inzien. Dat gaat ze niets aan. Maar hoe sociaal is het als je anoniem met een ludieke twitter een rel veroorzaakt. En daarmee schade aanbrengt aan een bedrijf, zoals SNS kort geleden overkwam (zie de Twitterpagina van SNS). Deze vorm van anonieme ballorigheid heeft al een naam gekregen: drivebytwitter – gewoon losvast even knallen, omdat je anoniem bent. Moet anonimiteit niet als gunst worden gezien in plaats van als recht?

5. Hoe sociaal is de primeur hebben?

Journalisten buitelen tegenwoordig over elkaar heen om maar de eerste te zijn met een ‘scoop’. De snelheid waarmee berichten over het bombardement in de Londense metro verschenen – te zien op een timelapse van de veranderingen die dag in 2005 (!) op Wikipedia – bewijst wel hoe hard je tegenwoordig moet rennen om de eerste te zijn. Die run lijkt het te winnen van de wens om ook kloppende informatie te brengen. Er is simpelweg geen tijd meer om bronnen checken. Nog erger, het lijkt er ook steeds minder toe te doen. Het nieuws wordt direct de wereld in gespuugd en de details komen later wel. Behoorlijk asociaal eigenlijk. Zoals overal geldt ook hier: de goede lijden onder de slechten.

6. Hoe sociaal is afzeiken?

Mensen afzeiken is populair. Een dosis cynisme is leuk en humor natuurlijk ook. Maar soms gaat een en ander wel erg ver. Het lijkt erop dat iemand die in de picture staat, moet rekenen op extra veel last  van social media attacks. Je wordt – vrijwillig of niet – een kop van jut. Een eenvoudig mikpunt voor iedereen die (anoniem) zijn frustratie kwijt moet. Daar moet je wel mee kunnen omgaan. Zonder scherpe reactie of goede humoristische zelfspot, delf je het onderspit. En als het even tegenzit krijg je de hele wereld over je heen. Mensen die niet extravert en scherp zijn, lijken zo terrein te verliezen. Hoe sociaal verankerd zijn afgunst en het spuien van je frustraties eigenlijk?

7. Hoe sociaal is het hebben van veel vrienden?

Op internet zijn mensen succesvol die veel connecties, followers of vrienden hebben. Hun nieuws wordt door hun vrienden opgepikt en geretweet, gefacebookt en gebuzzt. Hoe meer bereik, hoe meer opiniebepalend. Dus met hun ‘tweetreach’ zit het wel goed. Maar los van het nut voor exposure, hoe sociaal zijn die verbindingen met andere mensen? Moeten we dat wel een sociáál netwerk noemen? Is het niet gewoon mediabereik?

8. Hoe sociaal is een monopolie?

Facebook heeft van alle sociale netwerken de meeste leden. Inmiddels is het aantal unieke bezoekers ver boven de 400 miljoen per maand. Het heeft pas geleden Google van de eerste plek verdreven als hittrekker. Facebook is de nieuwe grote held in ondernemingsland na IBM, Microsoft en Google. Gevolg is dat iedereen Facebook volgt. Nu lijkt het dus alsof er online één leider is die door verreweg de meeste mensen wordt gevolgd. Ik zou juist pleiten voor diversiteit, want dan is er voor ieder wat wils. Dat lijkt mij sociaal.

9. Hoe sociaal is de meerderheid?

Democratie is een groot goed. Of ik ook voor de directe democratie ben, weet ik niet. Ik vind daar nog wel wat moeilijkheden aan zitten. Noem me ouderwets, maar ik vind het een goede zaak dat iemand die het beste met me voor heeft en verstand van zaken heeft mijn belangen behartigt. Zeker voor zaken waar ik geen kennis en verstand van, of tijd voor heb. Toch lijkt de ontwikkeling richting steeds meer directe invloed van de mondige burger te gaan. Niet alleen via het stemrecht maar ook via de macht van opinieleiders. Deze opinieleiders laten hun stem vaak via social media horen en de politiek lijkt er steeds meer naar te luisteren. Maar is dat sociaal, het luisteren naar alle mondige burgers online?

10. Hoe sociaal is overal een mening over hebben?

Als je ergens niets van weet, waarom zou je dan mee willen discussiëren? Iedereen lijkt tegenwoordig overal vanaf te weten en het belangrijk te vinden om overal een mening over te hebben. Vroeger zou je bestempeld worden als ordinaire bemoeial, maar tegenwoordig niet. Want het mag gewoon online. Iedereen bemoeit zich dus overal mee. Oordeelt voortdurend en mengt zich in discussies die hem voorheen niet eens zouden bereiken. Hoe sociaal is dat? Moeten bepaalde discussies niet gewoon door kenners worden gevoerd, of is dat niet democratisch? Social media zijn bij uitstek geschikt voor kennisdeling en verspreiding, maar leidt deze menigitis niet gewoon tot vervlakking in plaats van verdieping?

Maar wat wil ik nu met deze punten? Nou ja, eigenlijk voornamelijk het woord ‘social’ uit de hype-term social media ter discussie stellen. En als ik en passent mensen aan het denken heb gezet, dan is dat meegenomen. Ik ben benieuwd naar de reacties.