Hoe moeten Facebook & Twitter het auteursrecht regelen?

We zijn boos. Op Facebook, omdat zij ons auteursrecht zouden opeisen. Op Twitter, omdat zij zich als Facebook gaan gedragen. Op Pinterest omdat zij alle aansprakelijkheid op ons afschuiven. En wat we van Ello moeten vinden, weten we nog niet. De functionaliteiten zijn niet fantastisch en de potentiële exitstrategie zorgwekkend. Hoe zouden goede voorwaarden, voor het auteursrecht, er dan wel uit moeten zien?

Wie heeft het auteursrecht?

“Het auteursrecht is het uitsluitend recht van de maker van een werk, om dit openbaar openbaar te maken en te verveelvoudigen”, zo staat in de auteurswet. Dat wil zeggen dat alleen de maker van een werk mag bepalen hoe dat werk gebruikt wordt. Een werk kan vanalles zijn: teksten, beelden, muziek, kunst of een combinatie daarvan. Dat geldt bovendien voor zowel online als offline, commercieel en niet commercieel. Daar maakt het auteursrecht geen onderscheid in. Het auteursrecht is in die zin neutraal.

Alleen de maker bepaalt hoe het werk gebruikt wordt

Alleen de fotograaf mag bepalen of, hoe en waar zijn foto te zien is en of die foto bewerkt, nagemaakt of gekopieerd mag worden. Of dit nu een amateurfotograaf of de fotograaf des vaderlands is. Zo geldt dat ook voor auteurs van teksten en makers van YouTube-filmpjes. Zij zijn de enige die mogen bepalen wie het publiceert en waar en hoe het gebruikt mag worden. Ook voor jouw foto’s en filmpjes die je met je telefoon maakte of de teksten die je op social media plaatse. Een van de weinige wettelijke beperkingen is het citaatrecht, maar dat gaat op social media meestal niet op.

De tekst of het beeld moet niet ‘te banaal of triviaal’ zijn

Het werk moet wel enigszins creatief zijn. Die ‘drempel’ is heel laag. Zolang de tekst of het beeld maar niet ‘te banaal en triviaal’ is. Op een te eenvoudige tekst rust daarom geen auteursrecht.

De maker (of auteursrechthebbende, zo noemen we de ‘eigenaar’ van het auteursrecht), kan anderen wel toestemming geven om het werk te gebruiken. Gewoon mondeling of door middel van een licentie. Overdragen gaat niet zo makkelijk. Dat moet door middel van een akte. Dat is een door beide partijen ondertekend geschrift met wat ik een ‘natte handtekening’ noem. Ofwel: een echte, ouderwetse handtekening met pen op papier. Auteursrechten worden daarom niet overgedragen aan de sociale media, maar een licentie hebben ze wel nodig. Die staat in hun algemene voorwaarden.

Regeling auteursrecht in voorwaarden van social media

Social media draaien op de content die de gebruikers er op plaatsen. Foto’s, filmpjes, tekst, infographics, linkjes en ga zo maar door. Ze vragen gelukkig nooit om het auteursrecht aan hen over te dragen. Voor zo’n platform is het echter wel noodzakelijk een licentie overeen te komen met de gebruikers. De ‘traditionele’ social media regelen altijd een heel uitgebreide licentie die als basis iets zegt als:

you grant us a non-exclusive, transferable, sub-licensable, royalty-free, worldwide license to use any IP content that you post on or in connection with Facebook (IP License) – Uit: Statement of Rights and Responsibilities van Facebook

Ofwel: een niet-exclusieve licentie, zodat je het werk ook ergens anders nog mag gebruiken en publiceren. Maar wel één die zij aan anderen kunnen overdragen of aan anderen in sub-licentie kunnen geven, zodat meerdere partijen van het werk gebruik kunnen maken. En gratis. ‘Royalty free’ wil namelijk slechts zeggen dat ze er niet voor betalen, niet dat het ‘rechtenvrij’ is. Uiteraard geef je die licentie voor wereldwijd gebruik. Die platformen kennen tenslotte geen lansgrenzen, waardoor de licentie anders niets waard zou zijn. Die licentie geldt voor alle content die geplaatst wordt op Facebook of ‘in connectie met Facebook’.

Te ruime licentie

Een heel ruime licentie. Naar mijn smaak te ruim. Een die namelijk te weinig zegt over het werkelijke gebruik, terwijl dat best zou kunnen. Een wereldwijde licentie is nodig voor internationale social media en uiteraard willen ze niet verplicht worden om te betalen voor de content die jij deelt op hun platform, waardoor ze vragen om een royalty free-license. Non-exclusief is alleen maar positief, want dat zorgt ervoor dat je de content ook elders nog mag delen en verkopen. Facebook kan dus geen bezwaar maken tegen foto’s in jouw portfolio of een artikel op een andere website.

Als een sociaal medium het auteursrecht overgedragen zouden krijgen, waardoor ze rechthebbende worden, zou het medium, als rechthebbende, de maker kunnen verbieden het werk verder te gebruiken. Daar hebben ze helemaal geen behoefte aan, dus daar vragen ze ook niet om.

‘Transferable’ en ‘sub-licensable’

De grootste problemen heb ik met ‘transferable’ en ‘sub-licensable’. Waarom zou een sociaal medium een licentie moeten overdragen aan een ander of iemand sub-licenties moeten verstrekken? De eerste gedachte is waarschijnlijk: om delen mogelijk te maken. Door de ruime beschrijving, kunnen ze het echter ook aan andere bedrijven of organisaties overdragen of sub-licentieren. Zoals adverteerders bijvoorbeeld. Ben je mooi klaar mee: jouw foto groot op een billboard om Facebook te promoten.

Hoe social media het auteursrecht wel zouden moeten regelen

Een licentie is noodzakelijk. Dat deze wereldwijd en royalty-free is ook. Een non-exclusieve licentie is wel zo aardig naar de maker toe. Het is voor een social medium vooral belangrijk om uit te leggen hoe ze de content zullen gebruiken. Laat ze maar vertellen dat ze een licentie willen om de content op het platform te kunnen tonen en dat andere gebruikers de content via en binnen het medium kunnen delen. Zoals de share-knop bij Facebook, een retweet op twitter of het rebloggen op Tumblr. Leg nou gewoon uit wat er met de content mag gebeuren!

Vraag om toestemming bij het inloggen

Social media zouden ook expliciet kunnen beloven dat de content binnen het platform moet blijven en dat ook het sociale medium zelf de content niet buiten het platform zal gebruiken. Overdragen van de licentie lijkt me alleen nodig als het platform bijvoorbeeld van eigenaar wisselt of gaat samenwerken met andere platformen. Wat mij betreft vragen ze los om toestemming, als dit het geval is. Dat kan heel eenvoudig bij het inloggen: eerst akkoord gaan en dan pas verder.

Leg uit wat andere gebruikers met content mogen doen

Hetzelfde geldt voor sub-licentiëren. Eigenlijk vind ik dat een social medium helemaal niet om dit recht zou moeten vragen, maar als ze het per se willen hebben, laat ze dan vertellen aan wie ze willen sub-licentieren. Dan weet de gebruiker tenminste wat er mogelijk met zijn of haar content gaat gebeuren en kan hij of zij een betere overweging maken om de content te willen delen op dat platform, of niet. Leg vooral ook uit wat andere gebruikers met de content mogen doen en leg het liefst aan de gebruikers duidelijk uit wat zij met de op het platform gevonden content mogen doen.

Tumblr doet dit laatste al een beetje:

As a Subscriber of the Services, Tumblr grants you a worldwide, revocable, non-exclusive, non-sublicensable, and non-transferable license to download, store, view, display, perform, redistribute, and create derivative works of Content solely in connection with your use of, and in strict accordance with the functionality and restrictions of, the Services (including, without limitation, Paid Services, as defined below). This means, for example, that we license Content to you for purposes of reblogging.

Tumblr geeft hiermee een licentie aan de gebruiker. Tumblr zegt elders in de voorwaarden welke licentie gebruikers aan Tumblr geven en geeft hier weer een ‘wereldwijde, herroepbare, niet-exclusieve, niet sub-licentieerbare en niet overdraagbare licentie om de content op Tumblr te downloaden, op te slaan, te bekijken, te tonen, uit te voeren, te herdistribueren en er nieuwe creatieve afgeleide werken mee te maken, maar alleen ten behoeve van de Tumblr services, zoals het rebloggen’.

Je merkt hieraan dat Tumblr een heel ander doel heeft dan bijvoorbeeld Twitter, Facebook of LinkedIn. Tumblr laat toestemming en licenties niet aan gebruikers onderling over, maar regelt dit via hun voorwaarden. Ze vragen aan gebruikers een licentie en geven er vervolgens een terug, maar gebruikers kunnen deze licentie ook weer intrekken als ze dat willen. Bovendien wordt via Tumblr meteen toestemming gegeven om de content, weliswaar binnen Tumblr, te rebloggen én te wijzigen.

Ongewenste content: verwijderen of veranderen

Natuurlijk moet een sociaal medium ongewenste content kunnen weigeren of verwijderen. In het monitoren van content schuilt wel een gevaar. Al te veel zelfstandige moderatie kan zorgen voor aansprakelijkheid voor de online geplaatste content. Dat willen ze natuurlijk niet hebben. Het is heel logisch om die verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid door te schuiven naar de gebruikers. Als het platform al aansprakelijk wordt gehouden, zullen ze de schade verhalen op de gebruiker.

Nee, dat is misschien niet zo lief. En dit zijn vaak bepalingen waar gebruikers over struikelen, omdat ze, zeker bij Amerikaanse platformen, dit nogal schreeuwerig en agressief in hun voorwaarden opnemen. Houdt een gebruiker zich aan de regels, dan is er niets aan de hand.

Het kan daarom verstandig zijn te regelen dat ‘bloot, seks en erotiek’ niet mogen, of dat bepaalde delen altijd afgeschermd moeten worden. Eventueel zelfs dat het platform die delen alsnog blurren bijvoorbeeld. Dat content verwijderd mag worden wanneer het aanstootgevend is of inbreuk maakt op rechten van anderen of dat content gewijzigd mag worden wanneer er sprake blijkt of lijkt te zijn van een inbreuk.

Notice & takedown-procedure

Elk platform waarop content wordt geplaatst door derden, zoals een forum of een website met meerdere bloggers, zou eigen een notice & takedown-procedure moeten hebben. Je kunt als platform of moderator wel eens een inbreuk over het hoofd zien of denken dat iets wel goed zit, terwijl het toch een probleem blijkt te zijn.

In een Notice & Takedown procedure wordt aan makers de ruimte geboden zich te melden als er inbreuk is gemaakt op hun werk. Het platform belooft vervolgens om bij een duidelijke inbreuk het werk zo snel mogelijk (binnen een beloofd aantal uur, zoals 24, 48 of 72 uur) te verwijderen en bij twijfel te melden waarom de twijfel bestaat. Met dat laatste kan het platform tijd kopen om onderzoek te doen en voorkomt het onnodig verwijderen van content.

Het zou van een platform vriendelijk (en zelfs vernieuwend) zijn, als ze vervolgens de plaatser van de content op de hoogste stellen en de mogelijkheid bieden binnen bepaalde tijd te reageren. Misschien kan de plaatser aantonen wel een licentie te hebben om de content te mogen plaatsen. De plaatser krijgt de mogelijkheid tegenbewijs te leveren. Zo worden meteen ‘pesterijen’ voorkomen.

Ga recht op het doel af

Een contentplatform zou veel meer bezig moeten zijn met het doel, dan met indekken. Als ze weten wat ze wel willen, zullen ze ook weten wat ze niet willen. Dat zou een platform op moeten nemen in de voorwaarden. Zoals gezegd: leg als platform gewoon uit wat je wilt (en waarom). En ja, daar moet misschien even een jurist naar kijken, om te voorkomen dat er gaten vallen en om te voorkomen dat het platform onnodig aansprakelijk is. Het platform zou zich niet door de juristen moeten laten leiden, maar door het eigen doel en functionaliteiten.

Ik denk zelfs dat dit de gebruiker meer vertrouwen zou geven, waardoor er meer waardevolle content gedeeld kan worden op het platform. Dat komt het platform alleen maar ten goede.

Foto’s met dank aan Fotolia.